O‘zbеkiston rеspublikаsi

3.4-jadval 
Qalam narxi va taklifi o‘rtasidagi bog‘liqlik 
Bir birlik qalam narxi (
P
), so‘m
500 
1000 
1500 
Taklif miqdori (
Q
d
), dona 
450 
600 
750 
Manba: shartli raqamlar 
Yuqoridagi 3.4-jadvalda keltirilgan ma’lumotlardan ma’lumki bir birlik qalam 
narxi (
P
) 500 so‘m bo‘lganda qalam taklifi 450, 1000 so‘m bo‘lganda 600 va 1500 
so‘m bo‘lganda 750 donani tashkil etgan. Bu jadvalda taklif (
Q
s
) bilan narx (
P
) 
o‘rtasida to‘g‘ri bog‘liqlik mavjud. Chunki, narx oshishi bilan taklif miqdori ham 
oshib bormoqda. Jadvalda keltirilgan ma’lumotlardan foydalanib taklif va narx 
o‘rtasidagi bog‘liqlikni funksiya orqali ifodalaganda u quyidagicha yoziladi: 
P
Q
d
3
,
0
300


Hosil qilingan chiziqli funksiyadagi 
P 
va 
Q
s 
lardan birining tegishli qiymatini 
o‘rniga qo‘yish orqali ikkinchisining qiymatini aniqlash mumkin bo‘ladi.
Bu taklif funksiyasi tovar narxiga bog‘liq bo‘lib, u musbat va o‘suvchidir, 
ya’ni narxning (argument) oshishi taklifning (funksiyaning) oshishiga olib keladi. 

---

46 
Endi 3.4-jadvaldagi ma’lumotlarni grafikning tegishli o‘qlariga joylashtirib, 
taklif funksiyasi grafigini hosil qilamiz (2.9-rasm).
P
Q
S
3
,
0
300


 
 
2.9-rаsm. Qalam nаrхi vа tаklifi o‘rtаsidаgi bog‘liklik
Taklifga tovarning o‘z narxdan tashqari boshqa omillar ta’sirini tahlil qilish 
uchun ko‘p omilli (o‘zgaruvchili) taklif funksiyasidan foydalaniladi va u quyidagi 
ko‘rinishda bo‘ladi:


W
N
S
D
T
P
T
P
f
Q
ax
ech
R
S
,
,
,
,
,
,
,

Bu yerda: 
Q
s 
- taklif miqdori; 
P
- tovar narxi; 
Tech 
- texnologiyalar; 
P
R
- 
resurslar narxi; 
Tax 
- soliq stavkalari; 
D 
- dotatsiya miqdori; 
S 
- subsidiya miqdori;
N
– sotuvchilar (ishlab chiqaruvchilar) soni; 
W
- kelgusidagi o‘zgarishlarni kutishlar.