O’zbekiston Respublikasi xalq ta’limi vazirligi Toshkent shahar xalq ta’limi xodimlarini

Masalan ; 

   = 10 x  y ,       = 10y + x ,       = 100x + 10y +z ;      = 1000a 

+10b + c . 

Sonning bo’luvchilari va karralilari. 

 

 

Berilgan son qoldiqsiz bo’linadigan sonlar o’sha sonning bo’luvchilari diyiladi. 

Masalan: 1) 6 ning bo’luvchilari 1,2,3,6 

                  2) 

20 ning bo’luvchilari 1,2,4,5,10,20 

 

Noldan farqli har qanday sonning bo’luvchilari soni chekli bo’ladi. 

 

Noldan farqli har qanday sonning o’zi va bir o’zining bo’luvchisi bo’ladi. 

 

Nolning bo’luvchilari cheksiz ko’p, chunki noldan boshqa har qanday son nolga 

bo’linadi. 

 

Berilgan songa qoldiqsiz bo’linadigan sonlar o’sha sonning karralilari diyiladi. 

Masalan: 1) 6 ning karralilari 6,12,18,24, … 

                  2) 20 ning karralilari 20,40,80, … 

 

Sonning karralilari cheksiz ko’p bo’ladi 

 

Nol har qanday sonning karralisidir 

 

Noldan farqli har qanday sonning o’zi, o’zi uchun ham karrali ham bo’luvchi 

bo’ladi. 

 

Sonning karralilari bir-biridan shu sonning o’ziga farq qiladi. 

Masalan: 6 ning karralilari bir-biridan 6 ga, 20 ning esa 20 ga farq qiladi. 

 

Agar berilgan sonlar biror songa qoldiqsiz bo’linsa, o’sha son berilgan 

sonlarning umumiy bo’luvchisi diyiladi. 

Masalan: 30,45,60 sonlarining umumiy bo’luvchilari 1,2,3,5,15 bo’ladi. 

 

Berilgan sonlarning har biriga qoldiqsiz bo’linadigan sonlar shu sonlarning 

umumiy karralisi diyiladi. 

Masalan: 3 va 5 sonlarining umumiy karralilari 15, 30, 45, … 

---

12 

 

Demak, berilgan sonlarning umumiy bo’luvchilari cheklita, umumiy karralilari esa 

cheksiz ko’p bo’ladi. 

 

   Agar son 

     

 

   

 

   

 

 kabi tub ko’paytuvchilarga ajratilgan bo’lsa, natural 

bo’luvchilar sonini topish uchun tub ko’paytuvchilar darajasiga birni qo’shib 

ko’paytma tuzamiz. Ya’ni  

(     )(     )(     )  

formula bilan topiladi. 

 

Agar son 

     

 

   

 

   

 

 kabi tub ko’paytuvchilarga ajratilgan bo’lsa, natural 

bo’luvchilar yig’indisini topish uchun esa 

 

   

   

     

 

 

   

   

     

 

 

   

   

     

 

formula bilan topiladi. 

Masalan: 84 sonini natural bo’luvchilar soni va yig’indisini toping? 

      

 

        kabi ko’paytuvchilarga ajraladi. Natural bo’luvchilar soni 

(2+1)(1+1)(1+1)=3

             ga teng. 

Natural bo’luvchilar yig’indisi esa  

 

 

   

  

   

 

 

   

  

   

 

 

   

  

   

                  ga teng.