O’zbekiston Respublikasi Xalq

130 
TEST SAVOLLARI 
1. Maktab xayotini va ishini yurutuvchi shaxslar? 
A) Maktab direktori, о‘rinbosarlari, kamolot yetakchisi;
B) Sinf rahbari; 
S) Uslub birlashma raisi; 
D) Fan о‘qituvchisi. 
2. Ekskursiyalarga qanday olib boriladi? 
A) Guruh bо‘lib;
B) 4-5 ta о‘quvchilar bilan; 
S) Yakka tartibda;
D) Ommaviy holatda. 
3. Maktab sharoitida dars uchun mо‘ljallangan vaqt qancha? 
A) 30 minut;
B) 40 minut; 
S) 45 minut
D) 15 minut. 
4. Maktabda о‘tkaziladigan qaysi ommaviy tadbirlarni bilasiz? 
A) “Bilimlar kuni”
B) “Yangi yil kechasi” 
S) “Oltin kuz sayli”
D) Mushoira kechasi. 
5. Kо‘rgazmali о‘qitish uslubining shakllari qaysilar? 
A) Rasmlar asosida hikoyalar tuzish; 
B) Mulyajlar tayyorlash; 
S) Kо‘rgazmali vositalar asosida darsni tashkil etish; 
D) Sо‘z о‘yinlari. 

---

131 
V-BOB. DARSDAN VA SINFDAN TASHQARI ISHLAR 
18-§ DARSDAN TASHQARI ISHLAR. 
Darsdan tashqari ishlarning xususiyatlari.
Darsdan tashqari ishlar 
о‘qituvchining individual yoki gruppali topshiriqlari asosida darsdan keyin kursni 
о‘rganish bilan bog‘liq bо‘lgan majburiy tarzda amaliy ishlarni bajarishni tashkil 
etish shakli. Darsdan tashqari ishlar: biologiya xonasida, tirik tabiat burchagida, 
о‘quv tajriba uchastkasida bajariladi. О‘quvchilarning darsdan tashqari ishlarining 
zururligi shundan iboratki, о‘simliklar va xayvonlar ustida olib boriladigan 
kо‘pgina uzoq muddatli kuzatishlar о‘quv jadvaliga sig‘maydi. Ayrim xollarda 
turli asboblar va mikroskop yetishmasligi, sinfda turli topshiriqlarni bajarilishiga 
tо‘sqinlik qiladi. Biologiya kursini о‘rganish davomida har bir о‘quvchi mikroskop 
bilan ishlash kо‘nikma malakasiga ega bо‘lishi kerak. Shuning uchun о‘qituvchi 
navbat bilan 3-5 о‘quvchini dars oldidan yoki darsdan sо‘ng mikroskop bilan 
ishlashini tashkil etish kerak. О‘quvchilar 3-5 tadan guruhlarga bо‘linib mayda 
xayvonlar ustida о‘qituvchi topshirig‘i bо‘yicha keyinchalik darslarda 
foydalaniladigan uzoq muddatlibiologik kuzatish va tajribalar olib boradilar. Har 
bir о‘quvchi yil davomida bir yoki ikkita darsdan tashqari ish bajaradi, ularning 
bajarilishiga о‘qituvchi baho qо‘yadi. Darsdan tashqari ishlar mazmuniga kо‘ra 
uyga beriladigan tajribalarga yaqin hisoblanadi. Lekin farqi shundaki uy ishlar 
ancha oddiyroq bо‘lib, sinf о‘quvchilari uchun bir vaqtda beriladi. Darsdan 
tashqari ishlarning uy ishlaridan, farqi ba’zan dastlabki xarakterda bо‘ladi, ya’ni 
sinfda о‘rganishdan bir necha kun, hafta va xatto bir necha oy ilgari beriladi. 
Masalan botanikadan
suv о‘simliklari bilan tajribalar -2oy
bargda kraxmal izlari hosil bо‘lishi -2 oy 
poya bо‘ylab suvning kо‘tarilishi –2-3 kun 
Xayvonlar ustida olib boriladigan tajribalar uzoq muddatli bо‘ladi. Odam va 
uning salomatligi kursidan morfologik, gistologik va meditsina xarakteridagi ishlar 
ma’lum mavzular о‘rganilgandan sо‘ng bilimni mustahkamlash uchun о‘tkaziladi. 
Kо‘pgina fiziologik tajribalar, shartli refleks hosil qilish, avitaminoz va boshqalar 

---

132 
oldindan bajariladi. Ularning natijalarini darsda kо‘rsatish imkoni bо‘ladi. Darsdan 
tashqari vaqtda о‘quvchilar о‘tkazayotgan barcha tajribalarning borishi haqida 
xabardor bо‘lgan о‘qituvchi darsda tajribaning borishi, turli bosqichlardagi 
о‘zgarishlarni namoyish qilishi, о‘tkazilayotgan tajribalar haqida о‘quvchilar 
axborotini yangi mavzular bayoniga kiritish imkoniga ega bо‘ladi.