O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asrgacha)

Ibn Xaldunning ta’kid lashicha, Amir Temur turk, arab, fors 
xalqlari tarixini chu qur o‘rgangan, diniy, dunyoviy va falsafiy 
bilimlarning eng murak 
kab jihatlarigacha yaxshi o‘zlashtira 
olgan zot ekan. 
O‘zining ilk harbiy faoliyatini Amir Temur qo‘l ostidagi 
navkar 
lari bilan ayrim viloyat amirlariga xizmat qilishdan 
boshlagan. Ularning o‘zaro kurashlarida qatnashib, jasorat 
ko‘r satgan va jang larda chiniqqan. Harbiy mahorat va oliyhim-
matlik Amir Temurning shuhratini oshirib, uning dong‘i butun 
Qashqadaryo vohasi, xususan Kesh viloyatiga yoyilgan. 
Amir Temur Chig‘atoy xonlaridan Qazog‘onning nabirasi, 
Amir Husaynning singlisi Uljoy Turkon Og‘oga uylanishi 
tufayli Amir Temur bilan Balx hokimi Amir Husayn o‘rtasida 
ittifoq yuzaga keladi.
Amir Temurning siyosiy kurash maydoniga kirib 
kelishi. 
XIV asrning 50-yillari oxirida Movarounnahrda 

---

111
amirlarning o‘zaro kurashi kuchayib, 
mamlakatda siyosiy parokandalik 
av ji ga chiqadi. Mo‘g‘uliston xonlari 
Movarounnahrdagi og‘ir siyosiy va-
zi 
yatdan foydalanib, bu o‘lkada o‘z 
hokimiyatini o‘rnatishga hara 
kat 
qila dilar. Mo‘g‘uliston xoni Tug‘luq 
Temur 1360–1361-yillarda Mova-
rounnahrga birin-ketin ikki marta 
bostirib kiradi. Movarounnahr beklari 
birlasha olmay xalqni o‘z holiga 
tashlab ketadilar. Amir Temurning 
ama kisi – Kesh viloyatining hukmdori 
Amir Hoji Barlos Xuroson tomonga qochadi. 24 yoshli Amir 
Temur esa boshqacha yo‘l tutadi.
Temur o‘z yurtini mo‘g‘ullar tajovuzidan himoya qilish 
uchun ko‘p o‘ylab, Tug‘luq Temurning huzuriga borishga 
qat’iy ahd qildi. Natijada u Tug‘luq Temurning yorlig‘i bilan 
Kesh viloyatining dorug‘asi (hokimi) etib tayinlanadi.
Shu tariqa, Amir Temur siyosiy kurash maydoniga kirib 
keldi. Keyinchalik, o‘zining bu xatti-harakatini Temurbek 
aho 
lini mo‘g‘ullar tomonidan talon-toroj etishdan himoya 
qilishning yagona yo‘li – puxta o‘ylangan reja 100 ming kishi-
lik qo‘shindan kuchli deb izohladi.