O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asrgacha)

shoqlik, jabr-zulm va dehqonlar asoratiga qarshi qo‘z-
g‘olon bo‘lib o‘tadi. Qo‘zg‘olon Sheri Kishvar (El Arslon) 
boshliq qo‘shin tomonidan bostiriladi.

---

19
Quyidagi jadvalni G‘arbiy turk xoqonligiga oid 
ma’lumotlar bilan to‘ldiring.
Boshqaruvi 
Ijtimoiy hayoti
Kashovarzlar ahvoli
6-§. MAHALLIY HOKIMLIKLARNING
TASHKIL TOPISHI
Tayanch tushunchalar: mahalliy hokimlar, Sug‘d ixshidlari, 
Toxariston, Farg‘ona, Choch, Eloq, shahar me’morchiligi.
Mahalliy hokimliklar.
 
V–VII asrlarda mamlakat 15 dan 
ortiq hokimliklarga bo‘linib ketgan edi. Bu viloyat hokimliklari 
avval eftallar, so‘ngra Turk xoqonligiga bo‘ysundirilgan bo‘lsa-
da, ammo eftallar ham, turk xoqonlari ham ularning ichki 
hayotiga deyarli aralashmaganlar. Markaziy hokimiyatga boj 
to‘lab turish bilan ular o‘z mustaqilliklarini ma’lum darajada 
saqlab qoladilar.
Sug‘d.
Mustaqil hokimliklar orasida eng yirigi Sug‘d ix-
shidlari – voha hukmdorlari edi. O‘rta asr davlatlari birlashmasi 
ittifoqida Sug‘d ixshidlari katta siyosiy nufuzga ega edi. 
Mazkur ittifoqda Zarafshon va Qashqadaryo vodiylarida 
joy lashgan Samar qand, Buxoro, Kesh vohalarining o‘n bitta 
yirik mulklari birlashgan edi. Ularning har biri o‘z hokimi, 
harbiy chokarlari va mis puli birligiga ega edi. 
Sug‘dda aholi gavjum yashardi. Sug‘diylar dehqonchilik 
va bog‘dorchilik, ayniqsa, uzumchilikda nihoyatda sohibkor 
bo‘lgan. Chorvachilikda Sug‘dning hisori qo‘ylari va otlari 
juda mash hur edi.
Sug‘d shaharlari bu davrda hunarmandchilik markaziga 
aylanadi. 718-yilda hadya tariqasida Samarqanddan yuborilgan 
dubulg‘adan nusxa olib, Xitoy qurolsozlari qo‘shinni temir 
qalpoq (dubulg‘a)lar bilan ta’min etganlar. 
Toxariston.
Hozirgi Janu biy O‘zbe kiston va Janubiy Toji-
kiston, Shimoliy Afg‘onistonni o‘z ichi 
g 
a olgan bu tarixiy 
viloyat shimolda Hisor tog‘lari, janubda Hin 
dikush, g‘arbda 

---

20
Murg‘ob va Xerirud vodiysi, sharqda Po 
mir bilan che 
ga-
ralangan. Toxariston Balx, Qunduz, Termiz, Chag‘oniyon, 
Xut tal va boshqa 27 ta tog‘ va tog‘oldi vilo yatlaridan iborat 
bo‘l gan. Toxariston poytaxti Balx shahri bo‘lgan. 
Toxariston nomi qadimda Yunon-Baqtriya davlatini qulat-
gan chorvador qabila – yuechjilar nomidan olingan. Toxariston 
hukmdorlari dastlab “malikshoh”, keyinchalik “yabg‘u” nomi 
bilan atalgan.
Toxariston aholisining asosiy qismi o‘troq dehqonchilik bi lan 
shug‘ullangan. Hunarmandchilikda qurolsozlik, shishasozlik, 
to‘qimachilik yuksalgan. 
Toxariston Hin diston, Yaqin va Uzoq Sharq mamlakatlari 
bi 
lan savdo-madaniy aloqalar o‘rnatgan, o‘z chaqa-tangalari 
ich ki savdo muomalasida yurgan.