O’zbekiston va jahon moliyaviy bozorlarining amaldagi holati tahlili reja
Regulyator bilan hamkorlik qilishga asoslangan shakl (AQSh, Kanada)
| Regulyator bilan hamkorlik qilishga asoslangan shakl (AQSh, Kanada)
|
|
– o’z-o’zini tartibga soluvchi tashkilotlar katta vakolatlarga ega; – o’z-o’zini tartibga soluvchi tashkilotlar davlat regulyatori bilan doimiy va yaqin aloqada hamda moliya bozorlarini samarali ishlashi va huquqiyligini ta’minlashda birgalikda javobgardirlar; – o’zaro muloqot davomida o’z-o’zini tartibga soluvchi tashkilot bilan davlat regulyatori vaziyatdan kelib chiqib, mas’uliyatlar chegarasini belgilab oladilar; – o’z-o’zini tartibga soluvchi tashkilotlar moliya bozorini tartibga solishning deyarli barcha masalalarida ishtirok etadilar, regulyator tashabbuslarini munozara qiladi va o’zlari ham yangi takliflar bilan chiqadilar; – moliya bozorini tartibga solishda hukumatning ishtirok etish vakolati ancha chegaralangan; – sohani nazorat qilish regulyator bilan o’z-o’zini tartibga soluvchi organ o’rtasida teng taqsimlangan. Moliya bozorida jazolash amaliyoti keng tarqalgan va bunda o’z-o’zini tartibga soluvchi organlar ham to’laqonli ishtirok etadilar. |
Bugungi kunda tartibga solishning eng qattiq tartibi Germaniyada shakllangan bo’lsa, eng yumshoq tartibga solish Gonkongda amal qiladi. Amalda tartibning yumshoqligi me’yorlarning yumshoqligini bildirmaydi. Masalan, London birjasining xalqaro moliya markazi sifatidagi mashhurligi, aynan tartibga solishning egiluvchanligi sababli o’sgan. Shunday bo’lsada, tartibga solish vakolatlarining taqsimlanishi nuqtai nazaridan, Buyuk Britaniya eng qattiq tartiblardan sanaladi1.
Moliya bozorlarini tartibga solishning turli-tumanligi va o’z-o’zini tartibga soluvchi organlar vakolatlarining hajmi, nafaqat madaniyat, an’analar va fuqarolarning mentalitetidan kelib chiqadi2, balki yuridik tizimlar nazariyasi (legal origins theory)ga ham bog’liq bo’ladi3. Yuqorida keltirilgan jadvaldan ham kuzatish mumkinki, ishtirokchilarning mustaqilligi bilan bog’liq o’z-o’zini tartibga solish ko’proq, yuridik jihatdan pretsedent huquqi tizimiga asoslangan mamlakatlarda mavjud. Yevropa va kontinental huquqiy tizimga asoslangan mamlakatlarda o’z-o’zini tartibga solish mexanizmlarini qabul qilish murakkabroq ekanligini ko’rish mumkin1. Ushbu nazariyadan kelib chiqadiki, o’z-o’zini boshqarishga asos bo’lib xizmat qiluvchi milliy huquqiy tizim (fuqarolik yoki pretsedent), mamlakatning moliya bozorlarining uzoq muddatli rivojlanishini va ularni tartibga solish tizimni belgilab beradi2. Tartibga solishning turli tizimlarini shakllanishiga, shuningdek, minoritar aksiyadorlarni himoya qilish va markazlashmagan tarzda ulushli egalik qilish institutlarining qay darajada rivojlanganligi ham o’z ta’sirini o’tkazadi3. Ko’rib o’tilgan yurisdiksiyalar ichida shunday holatlar ham borki, masalan, huquqning pretsedent tizimiga asoslangan Buyuk Britaniyada tashkiliy o’z-o’zini tartibga solishdan voz kechildi va 1997 yilda barcha o’z-o’zini tartibga soluvchi organlar yagona FSA megaregulyator shaklida qayta tuzildi. Shuning bilan bir vaqtda, bozorning barcha ishtirokchilarning huquq va erkinliklari islohotlar davomida o’zgarmagan holda saqlanib qoldi (2.1.1-jadval). Bu degani, o’z-o’zini boshqarish tamoyili qonuniy darajada saqlanib qolganligini ko’rsatadi4. O’z-o’zini tartibga solishning tarixiy va hududiy yo’nalishlarini o’rganish shuni ko’rsatadiki, o’z-o’zini tartibga solish mexanizmlari o’z yutug’i hamda chegaralariga ega va u, yurisdiksiyaning institutsional o’ziga xosligidan kelib chiqib, moliya bozorining rivojlanishining turli bosqichlarida turli shakllarda namoyon bo’ladi.
Yüklə 210,58 Kb.
Dostları ilə paylaş:
