O’zbekistonda yoshlar ishsizlikni kamaytirish yo'llar

Ammo, bundan buyog’iga bu mezonlar talqinida ilmiy-amaliy kelishmovchiliklar paydo bo’ladi: haqiqatan ham majburan qisman ish bilan band bo’lganlarni ishsiz deyish mumkinmi savoliga yoki kishilarni ishsizlar toifasiga kiritish uchun «ishsiz» va «ish izlash» holatining davomiyligi qancha bo’lishi kerak savollariga javob berar ekanmiz, qoidaga ko’ra har bir davlatda ishsizlik maqomini o’zgacha xususiyati va aniqlash usuli borligiga ishora qilishimiz kerak.

rаsm. Xalqaro mehnat tashkilotining standart modelidаgi ishsizlik holatining mezonlаri

O’zbekistonda haqiqiy ishsizlik darajasini aniqlash uchun ish bilan band yoki ishsiz ishga tushishdagi farqlar tufayligina uni aniqlash va tushunish unchalik qiyin emas. Normal axborot bazasining yo’qligi, ish bilan bandlik xizmatining etarlicha tezkor ishlamasligi, buning ustiga aholining ko’pchilik qismining bu xizmatlarga etarli darajada ishonmasligi ishsizlikni aniqlashda talay qiyinchiliklarni keltirib chiqarmoqda. Masalan, ishsiz maqomini olish uchun kishi ish bilan bandlik xizmatida ro’yxatga olinishi kerak. Barcha haqiqiy ishsizlar ish bilan bandlik xizmatiga boradi deyishdan uzoqmiz, aholining ko’pchilik qismi, ayniqsa, qishloq joylarida, bunday xizmat borligini, bor bo’lganda ham bu xizmat ko’rsatish idorasi ularga yordam berishini xayoliga ham keltirmaydilar. SHu bilan birga bu muammolar masalaning hammasi emas.

Ish bilan bandlik xizmatiga murojaat qilib va ro’yxatdan o’tishdan boshlab, to ishsiz maqomini olgunga qadar, ishsiz kishi yana bir qator talablarga va qo’yiladigan shartlarga muvofiq kelishi borasida ancha tekshiruvlardan o’tishi kerak: ishsiz kishi ish bilan bandlik xizmatiga murojaat qilishdan oldin to’rt hafta mobaynida ish izlash bilan band bo’lishi kerak, o’tgan yilning, ya`ni o’n ikki oyning kamida uch oyi ish bilan band bo’lgan bo’lishi kerak, o’z ixtiyoriga ko’ra bo’shamagan bo’lishi kerak, boshqa daromad manbalari bo’lmasligi kerak. Bu anchagina qattiq shartlar bo’lib, yana quyidagilar bilan to’ldiriladi, ishsiz deb tan olingan fuqarolar ish bilan bandlik xizmatining ishga joylashtirish taklifini rad etmasliklari kerak, aks holda ishsizlik bo’yicha arzimas nafaqa ishsizlik «stajiga» ko’ra kamaytirib boriladi.

Faqat quyidagi omillar ishsizlar ommasini ish bilan bandlik xizmatiga murojaat qilishga majbur etadi: