O‘zbekistonning iqtisodiy resurslari va ulardan samarali foydalanish muammolari. Reja

XULOSA VA TAKLIFLAR
Yaqin kelajakda hududlarning barqaror va muvozanatli rivojlanishini ta'minlash 
hududlarni jadal industrial rivojlantirish, ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning 
raqobatbardoshligini ta'minlash, yuqori texnologiyali mahsulotlarning ulushini 
oshirish, qiyosiy ustunliklardan yanada samarali foydalanish asosida ishlab 
chiqarishni diversifikatsiya qilish zarurligiga bog'liq bo'ladi.
Hududlarda "ishlab chiqarish o'sish nuqtalari" ni shakllantirish bu boradagi ustuvor 
vazifadir. Bu vazifani amalga oshirish, birinchi navbatda, mintaqaning istiqbolli 
ixtisoslashuvi, texnika va texnologiyalarni joriy etish sohasidagi yuqori salohiyatga 
asoslangan klasterlarni tashkil etishga asoslanadi, bu esa mintaqaning 
mahsulotlarini jahon bozoriga chiqishini ta'minlaydi. Qo'shilgan qiymat zanjiri 
bo'yicha ishlab chiqarishni tashkil etish shaklida aniqlangan o'sish nuqtalari 
asosida Klaster tuzilmalarini yaratish nafaqat mahsulotlarning raqobatbardoshligini 
oshirishga, balki sanoatlashtirish ko'lamini kengaytirish uchun sinergetik ta'sir 
ko'rsatishga ham yo'naltirilgan bo'lishi kerak. 
Bunga erishish uchun elektr energetikasining ishlab chiqarish quvvatlarini 
ko'paytirish, mavjud korxonalarni texnologik modernizatsiya qilish bo'yicha 
investitsiya loyihalarini amalga oshirish, shuningdek, potentsial zaxiralar va 
imkoniyatlardan maksimal darajada foydalanishni hisobga olgan holda yangi 
ishlab chiqarishlarni tashkil etish talab etiladi. Hududlarning sanoat salohiyatini 
oshirish, shuningdek, transport-logistika va infratuzilma sohalarini jadal 
rivojlantirishni talab etadi, bu esa hududlarning iqtisodiy o'sishi uchun juda 
muhimdir. Tranzit transport yo'laklari, jumladan, temir yo'l, Xitoydan G'arbga 
O'zbekiston orqali tranzit, xususan, Farg'ona vodiysi orqali ham alohida ahamiyat 
kasb etadi.
Ortda qolgan va kam rivojlangan hududlarning strategik vazifalarini belgilashda 
mehnat va kadrlar salohiyatini rivojlantirish, ishlab chiqarish va ijtimoiy 
infratuzilmadan samarali foydalanish, hududlar va chegara hududlari o'rtasida 
aglomeratsiya (yirik sanoat markazlarining salohiyati) ta'siri, biznes muhitini 
rivojlantirish va h.k. ushbu yondashuvga ehtiyoj integratsiyalashgan loyihalar 
hududlarda yetarli bo'lmagan tashkiliy va institutsional resurslarni talab etishi bilan 
izohlanadi. 
Ortda qolgan, kam rivojlangan va muammoli hududlarga nisbatan mintaqaviy 
siyosat resurslarni jalb qilish va samarali taqsimlashning o'ziga xos mexanizmlari 
bilan mustahkamlanishi kerak. Boshqacha aytganda, barcha manbalar va 
resurslarni, shu jumladan markazlashtirilgan mablag'lar va tashqi qarzlarni jamlash 
bo'yicha hokimiyat va boshqaruv organlarining harakatlarini tartibga soluvchi 
tegishli normativ-huquqiy hujjatda mustahkamlangan mablag'larni (masalan, 

---

32 
investitsiyalar, grantlar, kreditlar, kreditlar va boshqalar) jalb qilishning samarali 
mexanizmi shakllantirilishi kerak.
Mahalliy hokimiyat organlari tomonidan investorlar va xususiy biznesga 
mintaqaning aniq shartlari va uni rivojlantirish strategiyasi bilan bog'liq 
qo'shimcha imtiyoz va preferensiyalar berish vakolatlaridan foydalanish 
mexanizmini aniqlashtirish orqali qulay investitsiya muhitini shakllantirish uchun 
mahalliy hokimiyat organlarining rolini oshirish talab etiladi. Xususan, ishlab 
chiqilayotgan investitsiya siyosati strategiyasida mintaqaga (shahar, tuman) 
investitsiyalarni, investorlarni jalb qilish bo'yicha ijro etuvchi hokimiyat 
organlarining vakolatlari, huquq va majburiyatlari alohida nazarda tutilib, ularga 
xorijiy investorlarni izlash va potentsial investorlar bilan, shu jumladan, chet elga 
chiqish bilan mustaqil muzokaralar olib borishning qo'shimcha funktsiyasini 
qo'yish kerak. 
Viloyatning ishlab chiqarish va ijtimoiy infratuzilmasi, jumladan, erkin iqtisodiy 
va kichik sanoat zonalari rivojlanishidan kelib chiqqan holda investorlarga 
beriladigan imtiyoz va preferensiyalarni diversifikatsiya qilish zarur. Hozirgi 
vaqtda viloyatning mavjud infratuzilmasiga qaramasdan, investorlarga teng 
bojxona va soliq imtiyozlari beriladi. Shu munosabat bilan qo'shimcha mezonlarni 
joriy etish orqali imtiyoz va preferensiyalar taqdim etishni optimallashtirish zarur.
Shuningdek, qonun hujjatlarida alohida maqomga ega bo'lgan hududlarda 
(logistika, turizm, savdo, IT-sanoat, texnoparklar, biznes-inkubatorlar sohasida 
kichik sanoat zonalari) investorlarga imtiyozlar berishning yagona mezonlari, 
shuningdek, mintaqaviy klasterlarni shakllantirish va rivojlantirishda ishtirok 
etayotgan investorlar belgilanishi lozim. 
Ushbu yo'nalishlar bo'yicha chora-tadbirlarni izchil amalga oshirish hududlarni 
iqtisodiy rivojlanishini ta'minlashga yordam beradi, bu mamlakatning jadal 
iqtisodiy rivojlanishining asosiy shartidir.
Milliy iqtisodiyotning rivojlanishi, chuqur modernizatsiya va zamonaviy 
diversifikatsiyaning jadallashuvi natijasida real sektorning, davlatning ijtimoiy-
iqtisodiy hayotida turli o‘zgarishlar, yangilanishlar sezilarli darajada sodir 
bo‘lmoqda. Davlat o‘zining moliya tizimida ham byudjet-soliq, investitsiya, baho, 
pul-kredit va boshqa siyosatlarini iqtisodiy hayot ravnaqi uchun amalga 
oshirmoqda. Shu jumladan, 2017 - 2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini 
rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasinining 
3-yo‘nalishi 
iqtisodiyotni rivojlantirish va liberallashtirishning ustuvor 
yo‘nalishlari bo‘lib uning asosiy vazifalaridan biri xarajatlarning ijtimoiy 
yo‘naltirilganini saqlab qolgan holda Davlat byudjetining barcha darajalarida 
mutanosiblikni 
ta’minlash, 
mahalliy 
byudjetlarning 
daromad 
qismini 
mustahkamlashga qaratilgan byudjetlararo munosabatlarni takomillashtirish, soliq 
yukini kamaytirish va soliqqa tortish tizimini soddalashtirish siyosatini davom 

---

33 
ettirish, soliq ma’muriyatchiligini takomillashtirish va tegishli rag‘batlantiruvchi 
choralarni kengaytirish hisoblanadi. 
Iqtisodiyotning barcha qatlamlari bilan bir qatorda davlat moliyasi va uning barcha 
bo‘g‘inlari tizimi ham takomillashib rivojlanib bormoqda. Davlat byudjetining 
profitsit 
bilan 
ijro 
etilayotganligi, 
g‘aznachilik 
tizimining 
yanada 
mukammallashoyatganligi, davlat maqsadli jamg‘armalarining xarajatlar va 
daromadlarini mustaqil idora etayotganligi hamda davlat kreditidan samarali 
foydalanilayotganligi fikrimizning yaqqol dalilidir.
Hozirgi sharoitda byudjеt davlat iqtisodiy siyosatining g’oyat muhim vositasi 
bo’ladi. Davlat byudjеtidagi taqchillikni eng oz darajaga tushirish bosh vazifa 
hisoblanadi. Iqtisodiyotni rivojlantirish uchun zarur bo’lgan mablag’larni ajratish 
va taqchillik o’rtasida eng qulay bo’lgan mutanosiblikni o’rnatish maqsadga 
muvofiq bo’ladi. Bu zarur bo’lgan mutanosiblik, albatta, istе'mol va iqtisodiyotni 
qayta qurish xarajatlarinigina qisqartirish evazigagina bo’lishi mutlaqo ziddir, 
chunki u iqtisodiy va ijtimoiy islohotlarining cho’zilib kеtishiga olib kеladi.
Iqtisodiyotning barcha sohalaridagi jarayonlarning kuchayishi, dunyodagi iqtisodiy 
globallashuv darajasining ortib borishi bilan moliyaviy qarorlar qabul qilishda 
so’nggi ma'lumotlarni qabul qilish, yig’ish, qayta ishlash va ularni chuqur tahlil 
etish muhimahamiyatga egaligidan dalolat bеrmoqda. Shundan xulosa qilish 
mumkinki, mamlakatdagi mahalliy va umumdavlat moliyasining holatini rеal 
baholash bilan bir vaqtda, xorijiy mamlakatlarda yuzaga chiqayotgan moliyaviy 
jarayonlarni o’rganib, ular bilan uyg’unlashgan holda dinamik tarzda amal qilishi, 
biz yuqorida sanab o’tgan takliflarning hayotiylik darajasini oshiradi.