O’zbekstan respublikasi xaliq talim wazirligi a’jiniaz atindagi nokis mamleketlik pedagogika instituti aniq ham tabiyiy panlerdi oqitiw metodikasi (matematika)

2- mısal. Fizika stulda jismning háreket tezligi túsinigin v = v + a t Formula menen, metall steijen uzınlıǵın qızdırılǵan daǵı ózgeriwin l=lo+at Formula menen, sızıqlı funksiyanıń múyesh koefficiyentli formulasın bolsa / (x) = ax + b menen ańlatpalaymız. Eger bul formulalarǵa dıqqat bidan qarasak, Vt=v+at hám I=lo+at formulalar f (x) = ax + b sızıqlı funksiya formulasınıń Fizikada jazılıwı ekenligin kóremiz. Joqarıdaǵı mısallardan kórinip turıptı, olda, abstraksiyalash usılında zatlardıń Anıq jaǵdayınan uzoqlashib, olardıń zárúrli belgileri haqqındaǵına Gáp baradı, zatlardıń túrli kórinisleri boyınsha pikir yuritilmaydi. Oqıwshılarǵa Abstraksiyalash metodın úyretiw olardıń zat hám hádiyselerdi Zárúrli belgilerin ajrata alıwları hám de ilimiy túsiniklerdi ózlestiriwleri

Ushın úlken áhmiyetke iye esaplanadı.

Úyrenilip atırǵan obiekt degi zatlardıń ózgesheliklerin bir tárepleme Jeke halda pikirlew anıqlawtırıw dep ataladı. Mısal. A 1 – b2 = (a – b) (a + b) bul formulanı anıq hallar ushın

Tómendegishe qóllaw múmkin: V812 -632 = ^/ (81-63) (81 + 63) = v18 144 = 12 • Zl/2 – ≪36 -1. 144-50, 9. Mısal. Ekenin aytıw kerek, kosinuslar teoremasi

L C2 = a 2 + b 2 – 2 a b cos S Formula menen ańlatpalanadı : Eger S = 90° bolsa, cos 90” = 0, ol halda S2 = a2 +L2— Pifagor teoremasi kelip shıǵadı.
Juwmaqlaw:
Teoremalami ulıwmalastırıw processinde oqıwshılar onıń shárt Hám juwmaq bólegin óz-ara ajıratıwları hám de olar arasındaǵı uqsas hám Parq táreplerin analiz etiwleri kerek bolıp tabıladı. Anahz qılıw tómendegi basqıshlar arqalı ámelge asıriladı :

1. 
   Teoremada qatnasıp atırǵan qasiyetlami tiykarǵı hám tiykarǵı bolmaǵan
   

Ózgeshelikler toparına ajratıladı ;

2. 
   Teoremani ulıwmalastırıw ushın onıń shártida qatnasıp atırǵan
   

Tiykarǵı ózgesheliklercfan qay-qaysısınıń mazmunın ózgertiw kerekligi Anıqlanadı ;

3. 
   Teorema ulıwmalasqan halda tastıyıq etilei.
   

Te o re m a. A g a r bir tuwrı sızıqta bir neshe kongurent k esma Ajratilsa hám olardıń úshlerinen ekinshi tuwrı sızıqtı kesetuǵın óz-ara Parallel tuwrı sızıqlar ótkerilse, olar ekinshi tuwrı sızıqta óz-ara Kongurent kes m a l a r ajratadiFales teoremasida tiykarınan eki shárt bar: 1) a tuwrı sızıqta konguruyent Kesmalar ajratilsin, 2) kesmalarning úshlerinen b tuwrı sızıqtı Kesetuǵın parallel tuwrı sızıqlar ótkerilsin. Shama menen oylayıq, a tuwrı sızıqta Konguruyent kesmalar emes, bálki qálegen kesmalar ajrataylik, ol halda Teoremaning mazmunı tómendegishe boladı : ≪Eger bir tuwrı sızıqta bir Neshe qálegen kesma ajratilsa hám olardıń úshlerinen ekinshi tuwrı sızıqtı Kesetuǵın óz-ara parallel tuwrı sızıqlar ótkerilse, olar ekinshi tuwrı sızıqta Da qálegen kesmalar ajratadi≫. Ekenin aytıw kerek, mektep geometriya stul deduktiv tiykarda logikalıq Qurılǵan fan bolıp tabıladı. Sol sebepli de mektep matematika stul daǵı barlıq Ámeliy materiallar oqıwshılaming logikalıq pikirlew qábiletlerin hár Tárepleme qáliplestiriwge qaratılǵan bolıp tabıladı. 0 ‘quvchilaming logikalıq Pikirlew qábiletlerin qáliplestiriw bolsa matematikada yechiladigan Ámeliy tema materiallarına oqıtıwdıń ilimiy izertlew metodların Izbe-izlik menen qollanıw qılıw kerekligin talap etedi. Áne sonday Metodlardan biri ulıwmalastırıw usılı bolıp tabıladı.

Paydalanilgan adebiyatlar:

1. Karimov I.A. ≪Kadrlar tayyorlashning milliy dasturi≫, T. ≪0‘zbekiston≫,

1997.

2. Azlarov Т., Monsurov X. Matematik analiz. -Т.: ≪0‘qituvchi≫. 1986.

3. Algebra va analiz asoslari: o‘rta mektepklerdin’ 10-11klasslar ushin

darslik (Sh.O. Alimov, Yu.M.Kolyagin, Yu.V.Sidorov, M.I.Shabunin) Т.,

≪0‘qituvchi≫, 1996 ham onin’ keying basilimlari.

4. Alixonov