O‘zgaruvchan tokni to‘G‘rilash mexanizmlari

MIKROSXEMALAR TO‘G‘RISIDA TUSHUNCHA
Hozirgi vaqtda mikrosxemalar, EHM, avtomatik sistemalarda, o‘lchash va nazorat sistemalarida, xullas, raqamli texnologiya qo‘llaniladigan barcha sohalarda qo‘llaniladi. Mikrosxema – yig‘ilgan juda kichik elektron mexanizmdir.
Integral mikrosxema (IMS) – ma’lum funksional vazifani bajaruvchi mikrosxema. Funksional vazifasiga ko‘ra, IMS signalni o‘zgartiruvchi, qayta ishlovchi, axborotni to‘plovchi va hokazo ko‘rinishda ishlanadi. IMSning asosiy xususiyati shundan iboratki, u ma’lum funksional vazifani to‘la bajaradi, ya’ni IMS kuchaytirgich, trigger, turtkilar, hisoblagich, mantiqiy mexanizm va hokazo.
Mikrosxemada butun bir mexanizm kichik bir hajmda simsiz, bevosita zavodning o‘zida, mahsulot birligi sifatida ishlab chiqariladi. IMSning elementlari diod, triod, sig‘im, induktivlik, rezistor yarimo‘tkazgich kristallning sirtida va hajmida zichlab joylashtiriladi. IMSni ishlab chiqarish o‘ta murakkab texnologiyadir. Bu texnologiya alohida bir ilm-fan sohasi bo‘lib, tez rivojlanyapti. Bu sohaning rivoji katta integral sxemalarni qo‘llashga olib keldi (KIS).
Raqamli texnologiyalarda KIS ko‘rinishida tuzilmalarning turtki raqamli texnologiyalarning KIS ko‘rinishida ishlab chiqaradigan ayrim elementlarning bajaradigan funksional vazifasi nuqtayi nazaridan ko‘rib chiqamiz.


Jamlagich (summator) – ikki raqamli sonlar ustida arifmetik amallarni bajaradi.
Hisoblagich (счётчик) – turtkilarni hisoblovchi mexanizm. Sonlar hisoblagichida ikki raqamli («1» va «0») sana ko‘rinishida beriladi.
Registr – shartli raqamli belgi (kod)larni qabul qilish, saqlash va buyruq bo‘yicha chiqarib berish uchun xizmat qiladi.
Shartli belgilagich (shifrlar) – raqamli shartli belgilarni (turtkilarni) mantiqiy buyruqlarga aylantiruvchi mexanizm.
Shartli belgini ochgich (deshifrator) – shifrator bajaradigan o‘zgartirgichning aksi. Masalan, o‘nli sanani ikkili sanaga aylantiruvchi shifrator bo‘lsa, deshifrator teskari vazifani bajaradi.
Mikrojarayonor – axborotga ishlov berish va boshqarish mexanizmi.
Mikrojarayonor xotira, axborotni kiritish-chiqarish qurilmalari bilan birga ishlaydi. Mikrojarayonor arifmetik-mantiqiy boshqarish, tezkor xotira EHM va boshqa ichki qurilmalardan iborat.
EHM va boshqa raqamli texnologiyalar asosida ishlaydigan uskunalarda ko‘p mexanizmlar mavjud. Biz asosiylari ustida qisqacha to‘xtalib o‘tdik. Raqamli texnologiyalar asosida ishlaydigan qurilmalarning ishonchliligi yuqori. Hozirgi vaqtda barcha sohalardagi mutaxassislar raqamli texnologiyalarning asosi bilan tanish bo‘lishlari shart.