Oziq-ovqat mahsulotlarini sifatini aniqlash va tasniflash usullari

Tekshirishning fizikaviy va fizik-kimyoviy usullari. 
Oziq-ovqat mahsulotlarining sifatini tekshirish - mahsulotning solishtirma 
og‘irligi, yopishqoqligi, erishi, qotishi va qaynash harorati, optik xususiyatlarini 
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor - 3.567 (SJIF) September 2022 / Volume 3 Issue 9
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
159

---

aniqlashdan iboratdir. Mahsulotning solishtirma og‘irligi va zichligini areometr, 
piknometr va gidrostatik tarozilar yordamida o‘lchanadi. Solishtirma og‘irligi asosida 
ma’lum darajada kimyoviy tarkibi va sifati haqida so‘z yuritish mumkin. Yog‘larning 
erish va qotish harorati asosida ularning tabiatini, tozaligini va ma’lum darajada 
uning tarkibida qanday yog‘ kislotalari borligi haqida ma’lumotga ega bo‘lish 
mumkin. Yog‘larning erish va qotish harorati yog‘ning qattiq holatdan suyuq holatga 
yoki suyuq holat- dan qattiq holatga o‘tish paytidagi haroratini termometr bilan 
o‘lchash natijasida aniqlanadi. Oziq-ovqat mahsulotlarining optik xususiyatlari esa 
polyarimetriya, 
refraktometriya, 
fotokalorimetriya, 
lyuminessent 
hamda 
xromotografiya usullari yordamida aniqlanadi. Polyarimetriya usuli ba’zi optik faol 
moddalar eritmalarining nur tebranishlari yo‘nalishlarini o‘zgartirish qobiliyatiga 
asoslangan. Masalan, bu usul bilan saxarometr asbobi yordamida shakar eritmalari 
tarkibidagi saxarozaning miqdori va ularning tarkibida qanday shakar moddalar 
borligi aniqlanadi. Refraktometriya usuli bilan oziq-ovqat mahsulotlari tarkibida 
yog‘, suv, spirt, qand va boshqa quruq moddalarning miqdorini aniqlanadi. 
Refraktometriya usuli nurning bir muhitdan ikkinchi bir muhitga o‘tish paytida 
yo‘nalishining o‘zgarishiga yoki nurning sindirish ko‘rsatkichi koeffitsientlari 
aniqlanadi. Masalan, refraktometr yordamida asalning tarkibida qancha suv borligi, 
sharbatlar tarkibida qancha quruq modda borligi yoki moy va yog‘larning sindirish 
ko‘rsatkichlari orqali ularning tozaligi va buzilgan-buzilma- ganligi aniqlanadi. 
Fotokalorimetriya va spektrofotometriya usullari bilan tovarning tarkibidagi 
moddalar aniqlanadi.
Oziq-ovqat mahsulotlarining TIF TN bo‘yicha kimyoviy tarkibi, o‘rami, sig‘imi, 
xajmi va ishlatilish vazifasiga ko‘ra tasniflanadi. 
Xulosa. Orgonaleptika va fizik-kimyoviy usullar bilan oziq-ovqat mahsulotlarini 
bir-biridan farqlash usullari hamda TIF TN bo‘yicha tasniflash me’zonlari ishlab 
chiqilgan va bojxona amaliyotiga tavsiya etilgan.