O’zMu iqtisodiyot fakulteti ijtimoiy ish 4-kurs talabasi shukrullayev azizxonning tibbiy sug’urta fanidan mustaqil ishi taqdimoti

O’zMu iqtisodiyot fakulteti ijtimoiy ish 4-kurs talabasi shukrullayev azizxonning tibbiy sug’urta fanidan mustaqil ishi taqdimoti

Mavzu:Tibbiy sug’urtaning rivojlanish tarixi

Reja:

1.Tibbiy sug’urta tushunchasi va turlari.
2.Tibbiy sug’urtaning rivojlanish va kelib chiqish tarixi.
3.Rivojlangan davlatlarda tibbiy sug’urtaning rivojlanishi.
Tibbiy sug’urta - bu umumiy fondga muntazam ravishda birgalikda mablag’lar kiritish orqali sug’urta holati, shifokor bilan konsul tatsiya sabab yuzaga keluvchi yoki boshqa tibbiy harajatlarning bir qismini qoplaydigan inson salomatligi sug’urtasining turidir.
Tibbiy sug’urta yoki sog’liq sug’urtasi - tibbiy va jarrohlik xizmatlarining narxini qoplaydigan sug’urta turidir. U tibbiy yordam ko’rsatishni kafolatlaydi, shuningdek, sug’urta shartnomasida ko’rsatilgan hodisalar sodir bo’lgan taqdirda uning to’lanishini kafolatlaydi: odatda, bular sirasiga shoshilinch stomatologik va jarrohlik xizmatlari, shuningdek, shifokor konsul tatsiyalari kiradi.
Tibbiy sug’urta majburiy (OMS) va ixtiyoriy (DMS) bo’ladi.
Majburiy tibbiy sug’urta - bu sug’urta hodisasi yuz bergan taqdirda shaxsning bepul tibbiy yordam olishi uchun davlat tomonidan yaratilgan chora-tadbirlar tizimidir. Majburiy tibbiy sug’urta holatida sug’urtalovchining mablag’lari mavjudligidan qat'i nazar, sug’urtalangan shaxsning huquqlariga rioya etilishini davlat kafolatlaydi. Xarajatlarni qoplash uchun mablag’lar majburiy tibbiy sug’urta badallaridan olinadi, bu maqsadda davlat byudjeti mablag’lari sarflanmaydi.
Ixtiyoriy tibbiy sug’urta - bu shaxsiy sug’urta bo’lib, unda har bir shaxs qaysi kompaniyada sug’urtani rasmiylashtirishni va shartnomada qaysi xizmatlar ro’yxatini ko’rsatib o’tishni o’zi hal qiladi. Aksariyat mamlakatlarda sug’urta kompaniyalari cheklangan miqdordagi xizmatlarni o’z ichiga olgan standart polisni yoki individual polisni taklif qilishlari mumkin - u mijozning xohish-istaklari va sog’lig’i ko’rsatkichlarini hisobga olgan holda tuziladi. Sug’urta polisida ko’rsatilgan tibbiy xizmatlarning xarajatlari mijozning to’lovlari hisobidan qoplanadi.
Qadimgi sivilizatsiyalar (Misr, Mesopotamiya, Bobil, Hindiston, Xitoy) materiallarini o'rganib, biz ularda tibbiy yordam ko'rsatishni tartibga soluvchi ma'lumotlarni topamiz. Miloddan avvalgi 1792-1750 yillarda hukmronlik qilgan Bobil sulolasining oltinchi qiroli Xammurapi qonunlari o'tmishning eng qadimiy yodgorligi va keng qamrovli qonunchilik akti bo'lib qolmoqda. Qonunlar matni balandligi 2,25 metr boʻlgan bazalt ustunga oʻyib yozilgan boʻlib, ayrim bandlar tabiblar faoliyatining huquqiy asoslari bilan bogʻliq.
Tibbiy yordam ko'rsatish faoliyatini muvofiqlashtiruvchi muayyan qoidalar qadimgi Hindistonda ham mavjud (Manu qonunlari kodeksi). Ushbu qonunlar to'plamiga ko'ra, muvaffaqiyatli davolanish taqdirda tabib mukofot oladi va muvaffaqiyatsizlikka uchragan taqdirda u jarimaga tortiladi
Qadimgi Yunonistonning shahar-davlatlarida shifokorlar faoliyati ham tartibga solingan. Spartada Likurg qonuni amalda boʻlgan, Qadimgi Yunoniston va Rim imperiyasida kasbiy kollegiyalar doirasida baxtsiz hodisa, jarohat, nogironlik, uzoq muddatli kasallik holatlarida mablagʻ yigʻuvchi va toʻlaydigan oʻzaro yordam tashkilotlari boʻlgan. Shaharlar "xalq shifokorlari" deb ataladigan xodimlarni yollashlari va ularga xizmat ko'rsatishlari kerak edi, ularning vazifasi aholi salomatligini himoya qilish edi.
Rim armiyasida ham yaxshi tashkil etilgan tibbiy xizmat bo'lib, kogortalar, legionlar, harbiy gospitallar shifokorlari nafaqat yaradorlar va bemorlarni davolashardi, balki askarlarning sog'lig'ini himoya qilish vazifalarini ham bajarardilar. Qadimgi dunyoda shifokorning mavqei sharafli edi.Tibbiy sug'urta zamonaviy shaklda sog'liqni saqlash tizimi doirasida fuqarolarga davlatning ijtimoiy kafolatlarini taqdim etish modeli sifatida nisbatan yaqinda paydo bo'ldi. Tibbiy sug'urta tizimining rivojlanishi so'nggi birnecha asrlarda sodir bo'ldi va fuqarolarga har qanday kasallik paytida ijtimoiy yordam ko'rsatishning uzoq an'analariga asoslandi.
Hamdoʻstlik jamgʻarmasi oʻzining „Oyna, devordagi oyna“ yillik soʻrovida Avstraliya, Yangi Zelandiya, Buyuk Britaniya, Germaniya, Kanada va AQShda sogʻliqni saqlash tizimlarining samaradorligini taqqoslaydi. AQSh tizimi eng qimmat hisoblanadi, u boshqa mamlakatlarga nisbatan doimiy ravishda past ishlaydi.
Tadqiqotda AQSh va boshqa mamlakatlar oʻrtasidagi farqlardan biri shundaki, AQSh universal tibbiy sugʻurta qoplamasi boʻlmagan yagona davlatdir.
Hamdoʻstlik jamgʻarmasi 2010-yilda oʻn uchinchi yillik sogʻliqni saqlash siyosati tadqiqotini yakunladi. Soʻrovni oʻrganish „sugʻurta dizayni bilan bogʻliq boʻlgan kirish, xarajatlar yuki va tibbiy sugʻurta bilan bogʻliq muammolarda sezilarli farqlarni aniqladi“.
Avstraliya
Avstraliya sogʻliqni saqlash tizimi Medicare deb ataladi, u kasalxonada davolanish va subsidiyalangan shifoxonadan tashqari tibbiy davolanishdan bepul foydalanishni taʼminlaydi. U barcha soliq toʻlovchilardan 2 % soliq yigʻimi, yuqori daromad oladiganlardan qoʻshimcha 1 % yigʻim, shuningdek, umumiy daromad hisobidan moliyalashtiriladi.
Xususiy sogʻliqni saqlash tizimi bir qator xususiy tibbiy sugʻurta tashkilotlari tomonidan moliyalashtiriladi. Ulardan eng kattasi Medibank Private Limited boʻlib, u 2014-yilgacha xususiylashtirilgan va Avstraliya fond birjasida roʻyxatga olinganidan keyin davlatga tegishli boʻlgan.
Kanada
Kanada Konstitutsiyasiga koʻra, sogʻliqni saqlash Kanadada asosan provinsiya hukumatining mas’uliyati hisoblanadi (asosiy istisnolar shartnomalar, Kanada qirollik otliq politsiyasi, qurolli kuchlar va parlament aʼzolariga koʻrsatiladigan aborigen xalqlarga koʻrsatiladigan xizmatlar uchun federal hukumatning javobgarligidir) . Shunday qilib, har bir viloyat oʻzining tibbiy sugʻurta dasturini boshqaradi.
Federal hukumat oʻzining fiskal vakolatlari tufayli tibbiy sugʻurtaga taʼsir qiladi — u universal tibbiy sugʻurta dasturlari xarajatlarini qoplash uchun viloyatlarga naqd pul va soliq punktlarini oʻtkazadi. Kanada Sogʻliqni saqlash qonuniga koʻra, federal hukumat barcha odamlarga „tibbiy zarur xizmatlar“ deb ataladigan, birinchi navbatda, shifokorlar yoki shifoxonalarda koʻrsatiladigan yordam va uzoq muddatli turar joyning hamshiralik komponenti sifatida belgilangan xizmatlardan bepul foydalanish huquqiga ega boʻlish talabini yuklaydi va amalga oshiradi.
Kipr
2020-yilda Kiprda umumiy sogʻliqni saqlash tizimi (GHS, GESY nomi bilan ham tanilgan) joriy etildi, bu mustaqil sugʻurta jamgʻarmasi boʻlib, u orqali klinikalar, xususiy shifokorlar, farmatsevtlar, laboratoriyalar, mikrobiologik laboratoriyalar va fizioterapevtlar tibbiy xizmatlarni taklif qilishlari uchun toʻlanadi. ushbu fondga badal toʻlaydigan Kiprning doimiy aholisiga gʻamxoʻrlik qilish.
GESYdan tashqari 12 dan ortiq mahalliy va xalqaro sugʻurta kompaniyalari (masalan Bupa, Aetna, Cigna, Metlife) individual va guruhli tibbiy sugʻurta rejalarini taqdim etadi. Rejalar ikkita asosiy toifaga boʻlingan: statsionar xarajatlarni qoplaydigan rejalar (yaʼni kasalxonaga yotqizish, operatsiyalar) va statsionar va ambulatoriya xarajatlarini qoplaydigan rejalar (masalan, shifokor tashrifi, dori-darmonlar, fizioterapiya).
Fransiya
Milliy tibbiy sugʻurta tizimi 1945-yilda, ikkinchi jahon urushi tugagandan soʻng tashkil etilgan. Bu Fransiya parlamentidagi Gollist va kommunist vakillari oʻrtasidagi kelishuv edi. Konservativ Gollistlar davlat sogʻliqni saqlash tizimiga qarshi edilar, kommunistlar esa Britaniya Beverij modeli boʻyicha sogʻliqni saqlashni toʻliq milliylashtirishni qoʻllab-quvvatladilar.
Olingan dastur kasbga asoslangan: barcha ishlaydigan odamlar oʻz daromadlarining bir qismini kasallik xavfini oʻzaro taʼminlaydigan va turli stavkalarda tibbiy xarajatlarni qoplaydigan notijorat tibbiy sugʻurta fondiga toʻlashlari shart. Sugʻurtalangan shaxslarning farzandlari va turmush oʻrtoqlari ham nafaqa olish huquqiga ega. Har bir jamgʻarma oʻz byudjetini boshqarishda erkindir va tibbiy xarajatlarni oʻzi uchun toʻgʻri keladigan darajada qoplash uchun foydalaniladi, biroq soʻnggi yillarda amalga oshirilgan bir qator islohotlardan soʻng, mablagʻlarning aksariyati bir xil darajada toʻlov va imtiyozlarni taqdim etadi.
Germaniya
Germaniya dunyodagi eng qadimgi milliy ijtimoiy tibbiy sugʻurta tizimiga ega, kelib chiqishi Otto fon Bismarkning 1883-yildagi kasallik sugʻurtasi toʻgʻrisidagi qonuniga borib taqaladi.
1885-yilda koʻk yoqali ishchilarning 10 % dan boshlab, majburiy sugʻurta kengaydi; 2009-yilda sugʻurta barcha fuqarolar uchun majburiy boʻlib, oʻz-oʻzini ish bilan band boʻlganlar yoki daromad chegarasidan yuqori boʻlgan shaxsiy tibbiy sugʻurta bilan sugʻurtalangan.
2016-yil holatiga koʻra, aholining 85 % majburiy tibbiy sugʻurta (SHI) (Gesetzliche Krankenversicherung yoki GKV), qolgan qismi esa xususiy sugʻurta (Private Krankenversicherung yoki PKV) bilan qoplangan. Germaniya sogʻliqni saqlash tizimi 2004-yil holatiga koʻra 77 % davlat tomonidan moliyalashtirildi va 23 % xususiy moliyalashtirildi. Davlat tibbiy sugʻurtasi boʻyicha toʻlanadigan badallar shaxsning daromadidan kelib chiqsa, xususiy tibbiy sugʻurta badallari shaxsning yoshi va sogʻligʻining holatidan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi.
Gretsiya
Gretsiyadagi Milliy sogʻliqni saqlash tizimi ham tashqarida, ham statsionar davolanishni qamrab oladi. Ambulator davolash ijtimoiy maʼmuriy tuzilmalar tomonidan quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
• EOPPY (Sogʻliqni saqlash xizmatlarini koʻrsatish boʻyicha milliy tashkilot): shartnoma tuzgan xususiy tibbiyot provayderlari
• PEDY (Milliy birlamchi sogʻliqni saqlash tarmogʻi) birliklari: jamoat salomatligi
• Davlat kasalxonalari, qishloq va tuman tibbiyot birliklari, ESY (Milliy sogʻliqni saqlash tizimi) sogʻliqni saqlash markazlari
• Xususiy sogʻliqni saqlash mutaxassislari: EOPYY bilan shartnoma tuzmagan tibbiy mutaxassislar va xizmatlar.
• Statsionar davolanish quyidagi yoʻllar bilan amalga oshiriladi:
• Milliy sogʻliqni saqlash tizimining davlat kasalxonalari (ESY).
• Milliy sogʻliqni saqlash tashuvchisi (EOPYY) bilan tuzilgan xususiy klinikalar
• Milliy sogʻliqni saqlash tashuvchisi bilan shartnoma tuzmagan xususiy shifoxonalar va klinikalar. Gretsiyada har bir kishi kasalxonaga yotqizish xarajatlarini mintaqada faoliyat yurituvchi har qanday mahalliy yoki transmilliy sugʻurta kompaniyalari tomonidan sotib olinishi mumkin boʻlgan xususiy sugʻurta polisi yordamida qoplashi mumkin (masalan, Metlife, Interamerican, Aetna, IMG).
O’zbekistonda faqat ixtiyoriy tibbiy sug’urta mavjud bo’lib, uni sug’urta kompaniyalarida rasmiylashtirish mumkin. Dunyodagi aksariyat sug’urta kompaniyalaridagi kabi, tibbiy xizmatlarning qamrovi tanlangan dasturlarga bog’liq: masalan, emlash, stomatologiya va statsionar davolanish kabi tibbiy xizmatlarning to’liq spektrini ko’rsatilishini kafolatlaydigan polislar mavjud.
Mamlakatimizda tibbiy sug’urta bilan shug’ullanadigan kompaniyalar juda keng tarqalgan:
• «O’zbekinvest»
• Gross Insurance
• Alfa Invest
• AlfaLife
• Apex Insurance
• «Kafolat» va boshqalar.
Majburiy tibbiy sug’urtaga keladigan bo’lsak, bunday sug’urta turi O’zbekistonda mavjud emas. Biroq 2018-yil 9-noyabrda O’zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan o’tkazilgan videoselektor yig’ilishida mamlakatimizda majburiy tibbiy sug’urta tizimini joriy etish zarurligi ta'kidlangan edi. Yangi tizimni bosqichma-bosqich, tajriba tariqasida joriy etish 2021-yil 1-yanvardan boshlanishi rejalashtirilgandi. Biz sug’urta va sog’liqni saqlash sohasidagi mutaxassislar bilan ularning fikrlari va kelgusi yilda nima kutishimiz mumkinligi haqida gaplashdik.

E’tiboringiz uchun rahmat!