Палеолит даври Arxeologiya asoslari faniga kirish

Zomonbobo madaniyati. Zarafshonning quyi oqimida hududida mil. av. III ming yillik oxiri - II ming yillik birinchi yarmiga oid. mil. av. Zamonbobo madaniyati tarakkiy etadi. Bu madaniyatga oid moddiy madaniyat namunalari manzilgohlar va kabrlarda o‘rganilgan. Zomonboboliklar kabristonidan o‘rganilgan mozorlarning 8 tasidan juft, yigirma sakkiztasida yakka mayitlar joylashgan. Mayitlar bir tomonga karatib buksaytirib ko‘milgan. Erkaklarning kabrlarida sapol idishlari, akmoktosh kamon o‘lari, nayza paykonlari va boshkalar, ayollarnikida esa kimmatbaho toshlardan (agat, feruza, lazurit, serdolik) va oltindan yasalgan munoklar, mis ko‘zgu, ayol haykalasi va boshkalar topilgan.
Manzilgohda bir nesa uy-joylar o‘rganilib, ulardan biri to‘lik oilgan. Erto‘la shaklidan iborat uylari yog‘odan ustunlarining o‘rni saklanib kolgan. Uy ikarisida o‘ok va xo‘jalik o‘rasi joylashgan. O‘ra samon ko‘shilgan loysuvok kilingan. Erto‘la tashkarisida 90 sm diametrdagi ikki yarusli xumdon joylashgan. Undagi topilmalar sapol idishlari va hayvon suyaklaridan iborat. Manzilgoh ekkasidan taxminan ikki metr keladigan zislangan tuprok (val) o‘tganligi aniklangan.
Zamonboboliklar xo‘jaligining asosini ishlab ikarish tashkil etgan. Topib o‘rganilgan kremendan ishlangan kadama o‘roklar, yorg‘uok bo‘lagi va kesaklardagi bug‘doy va arpalarning izlari guvohlik berishia dehkonsilikning ahamiyati yukori bo‘lgan. Tabiiy sharoitdan kelib ikib, ko‘rfaz shaklidagi sug‘orish usulidan keng foydalanishgan. Hayvon suyaklaridan ko‘y, eki, kora mol va eshak suyaklarining guvohlik berishia uy orvailigi xo‘jalikning ikkini tarmog‘ini tashkil etgan. SHuningdek, zamonboboliklar to‘g‘ay sharoitida yashovi hayvonlarga va ko‘lda yashovi baliklarni ovlash ko‘shimsa xo‘jalikni tashkil etgan. Sapol buyumlari asosiy kismini ko‘lda yasalgan idishlar tashkil egan. Kulolilik arxida yasalgan kam sonli sapol buyumlari va etdan keltirilgan naksh solingan sapol namunalari ham kabrlarda uraydi. U Janubiy Turkmanistonning Nomozgoh IV oxirlariga oid sapol buyumlariga o‘xshash. Moddiy topilmalarning guvohlik berishia zamonboboliklar O‘rta Osiyoning boshka hududlari aholisi bilan ma’lum alokada bo‘lgan.
Suyurgan madaniyati ko‘rinishdan Kaltaminor madaniyatining davomi bo‘lsa, Anov madaniyati bilan bo‘lgan aloqalar ko‘p jihatdan o‘z ta’sirini o‘tkazgan.