2-mavzu: O’zbekistonda zamonaviy ishlab chiqarish turlari. Reja

---

2-mavzu:
O’zbekistonda
zamonaviy
ishlab
chiqarish turlari.
Reja
1. Qishloq xo’jalik mahsulot (g’alla, paxta va h.k)
laridan va foyadli qazilmalardan foydalanib ishlab
chiqarish.
2. Yagona, seriyali va ommaviy ishlab chiqarish.

---

O’zbekistonda zamonaviy ishlab chiqarish turlarga ishlab chiqarish zavodlari va
korxonalarini misol keltirishimiz mumkin. Korxonalarda ishlab chiqarish – bu, jamiyat
a’zolarining yashashi, mamlakatning rivoji, taraqqiyoti uchun zarur bo’lgan moddiy va
ma’naviy boyliklarni yaratish jarayonidir.
Kishilik jamiyati taraqqiyotining hamma bosqichlarida korxonalarda ishlab chiqarish
bo’lgan va kelgusida ham bo’ladi.
Jamiyat iste’mol qilmasdan tura olmaganidek, ishlab chiqarmasdan ham tura olmaydi.
Korxonalarda ishlab chiqarish jamiyat miqyosida ro’y beradi. Nazariyotchi olim va
mutaxassislar jamiyat bilan
og’lanmagan korxonalarda ishlab chiqarish bo’lishi
mumkin emasligini, korxonalarda ishlab chiqarish doimo muayyan tarixiy va ijtimoiy
ekanligini ilmiy ravishda isbotlab berganlar. Korxonalarda ishlab chiqarish jamiyat
miqyosida ro’y bergani tufayli uni ijtimoiy korxonalarda ishlab chiqarish deb ataydilar.
Ijtimoiy korxonalarda ishlab chiqarish o’zining bir-birini taqozo qiluvchi ikki tomoni –
ishlab chiqaruvchi kuchlar va korxonalarda ishlab chiqarish munosabatlari bilan
ifodalanadi. Ularning birligi korxonalarda ishlab chiqarish tashkil etadi.
Ijtimoiy korxonalarda ishlab chiqarish jarayon sifatida rivojlanadi va takomillashib
boradi.
orxonalarda ishlab chiqarish jamiyatning taraqqiyotini, ijtimoiy tuzilishini,
g’oyaviy qarashlarini, siyosiy tashkilotlarini belgilab beradi. Ijtimoiy korxonalarda
ishlab chiqarishning harakteri, tavsifi asosida jamiyat ustqurmasi tashkil topadi.
Ijtimoiy korxonalarda ishlab chiqarishning harakteri ish kuchi bilan korxonalarda
ishlab chiqarish vositalarining qo’shilish harakteriga qarab belgilanadi.

---

O`zbekistonda asosiy ishlab chiqarish turi qishloq xo`jaligi (agrar dehqonchilik)ka
asoslangan bo`lsa-da keyingi paytda mustaqillik sharofati bilan juda ko`p
sohalarda keng rivojlanishlar ro`y beradi.
Masalan, 1) Paxta maydonlari qisqartirilib har yili yetishtiriladigan 6000000
tonnadan 3.5-4000000 tonnaga tushirildi, sifati oshirildi. Jahon bozori talablari
etiborga olindi.
2) G`alla mustaqilligi qo`lga kiritildi. Hozirda xalqimizning yillik ehtiyojini
taminlaydigan g`alla yetkazilib, undan ziyodi eksportga (Afg`oniston, Tojikiston
va boshqa qo`shni davlatlarga) sotilmoqda.
3) Neft va gaz sanoati rivojlantirildi. Mingbuloq, Buxoro, Ko`kdumoloq neft
kondensatlash zavodlari ishga tushirildi, Sho`rtan gaz kondensatlash zavodlari
ishlamoqda. O`zbekiston gaz mahsulotlarini eksport qiladigan davlat (Rossiyaga,
Uralga) hisoblanadi.
4) Mashinasozlik industuriyasi ishga tushirildi va rivojlantirilmoqda Andijon-
Asakada O`zbekiston-Koreya qo`shma korxonasi 10 ga yaqin turdagi avtomabil
chiqarmoqda. Samarqand avtomabillar chiqarmoqda.
Uch xil ishlab chiqarish mavjud: bitta, seriyali, ommaviy.
Yagona ishlab chiqarish bir xil mahsulotlarni ishlab chiqarishning kichik hajmi
bilan tavsiflanadi, uni qayta ishlab chiqarish va ta'mirlash, qoida tariqasida,
ta'minlanmaydi. Buyurtma asosida ishlab chiqarishning fiksatori odatda 40 dan
yuqori.

---

Ketma-ket ishlab chiqarish mahsulotlarni davriy partiyalarda ishlab chiqarish yoki
ta'mirlash bilan tavsiflanadi. Partiya yoki seriyadagi mahsulotlar soniga va fiksaj
operatsiyalari koeffitsienti qiymatiga qarab, kichik partiyali, o'rta partiyali va katta