О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

Konsolli – frezalash stanoklari. Bunday stanoklar jumlasiga gorizontal – frezalash, universal 
frezalash va vertikal frezalash stanoklar kiradi. 
Bo‟ylama – frezalash stanoklari. Bu stanoklar yirik o‟lchamli zagatovkalarning tekis va 
boshqa yuzalarini frezalash uchun mo‟ljallangan. 
Kopirli – frezalash stanoklari. Bu xildagi stanoklar shakldor yuzalar frezalash uchun 
mo‟ljallangan bo‟ladi. 
Shponka ariqchalari frezalash stanoklari. Bular har xil vallarga va boshqa detallarga shponka 
ariqchalari (pazlari) frezalash uchun ishlatiladi. 
Rezba frezalash stanoklari. Bu stanoklar qisqa va uzun rezbalar frezalashga mo‟ljallangan. 
Eng ko‟p ishlatiladigan frezalash stanoklari universal – frezalash stanoklari bilan vertikal – 
frezalash stanoklaridir. 
 
2. Frezalarning asosiy turlari va frezalash jarayoni 
Frezalash tashqi shakliga ko‟ra quyidagi guruhlarga bo‟linadi: tsilindrik yoki o‟q frezalar, 
disk frezalar, kesib ikkiga ajratish frezalari yoki disk arralar, burchak frezalari, torets frezalari, 
uch yoki barmoq frezalari, figurali yoki shakldor frezalar, taroq frezalar, modulli frezalar. 
Frezalar tishlarining shakliga va joylashish xarakteriga qarab, quyidagi turlarga bo‟linadi; 
To‟g‟ri tishli frezalar, vintsimon tishli frezalar, tishlari burchakli frezalar, tishlari shakldor 
frezalar. 
Freza bilan zagatovkani kesib ishlash jarayoniga frezalash deyiladi. Bu usul unumdorligi 
yuqori va aniq geometrik hamda tekis yuzali detallar yasash qulayligi sababli keng tarqalgan. 
Frezalashning o‟ziga xos xususiyati shundan iboratki, frezaning har bir tishi kesib oladigan 
material qatlamining qalinligi o‟zgaruvchan bo‟ladi va minimumdan maksimumgacha va 
aksincha, maksimumdan minimumgacha o‟zgaradi (kesib olinadigan qirindi qatlami vergul 

---

shaklida bo‟ladi); bundan tashqari, frezaning kesuvchi tig‟lari uzlukli ishlaydi. Frezalashning 
ikki usuli bo‟lib, ulardan biri yo‟lakay, ikkinchisi esa qarshi frezalashdir.