О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

Z
 qiymatigacha) baland turadi. 

---

Kesish yo‟li bilan detallarning shaklini o‟zgartiruvchi protyajkalardan tashqari, 
zichlovchi yoki silliqlovchi protyajkalar ham bo‟lishi mumkin, bu protyajkalar teshiklarni 
kalibrlash va ularga uzil-kesil ishlov berish uchun mo‟ljallangan. 
 
 
3. Randalash, o’yish va protyajkalashda kesish jarayonining asosiy elementlari 
Randalashda kesish chuqurligi (t). Kesib olinadigan material qatlamining randalangan va 
randalanadigan yuzalar orasidagi qalinligi (60-rasm). 
Surish (S). Bu har bir qo‟sh yurishda, ya„ni ish yurish bilan salt yurishda zagatovkaning yoki 
keskichning ko‟ndalang yo‟nalishida (asosiy harakatga perpendikulyar ravishda) surilish 
oralig‟i. 
Kesish tezligi (V) ishlov beriladigan materialning fizik – mexanikaviy xossalariga, kesikich 
materialiga, kesish chuqurligi, surish qiymati, keskichni geometriyasini va uning turg‟unligiga 
qarab olinadi. Randalashda va o‟yishda kesish tezligini aniqlash formulasi tarkibiga kiruvchi 
kattaliklar xuddi tokarlik stanogida yo‟nishda kesish tezligini aniqlashdagi kabi ekanligi 
tajribada aniqlangan, ya„ni:
V = C
V 
∙ K/T
m 
∙ t
xy 
∙ S
yv
, m/min, 
bunda С
v
– ishlov berish sharoitini va ishlov beriladigan materialni xarakterlovchi koeffitsient; 
Т – kesikichning turg‟unligi, min; 
m – nisbiy turg‟unlik ko‟rsatkichi; 
t – kesish chuqurligi, mm; 
S – surish qiymati, mm/qush.yurish; 
60-rasm 
х
V
, у
V
– daraja ko‟rsatkichlari; 
К – umumiy tuzatish koeffitsienti. 
Randalashda asosiy texnologik vaqt quyidagi formula bilan hisoblab topiladi.
Т
а
= (В+у
1
+у
2
) ∙ i/S ∙ n, min, 

---

Bunda В – zagatovkaning surish yo‟nalishidagi eni, mm; 
у
1 
– kesib kirish qiymati (surish yo‟nalishida), mm; 
у
2 
– surish yo‟nalishida keskichning utib-ketish qiymati, mm (У
2
=2...5 мм); 
i - o‟tishlar soni; 
S- surish qiymati,mm/qush.yurish; 
n - keskich yoki stolning minutiga qo‟sh yurishlar soni. 
Proyatjkalashda kesish chuqurligi (t) protyajkaning bir tishi kesib olgan materialning eniga 
teng; doiraviy kesimli silliq protyajka uchun t = 

∙ Д; bunda D-protyajkaning diametri; 
shponka ariqchasi ochish uchun ishlatiladigan protyajkalar uchun t=в, bunda v-shponka 
ariqchasining eni; shlitsa protyajkalar uchun kesish chuqurligi barcha shlitsalar o‟lchamlarining 
yig‟indisiga teng. 
Protyajkalashda kesish tezligi qo‟ydagi formula bilan ifodalanadi. 
V=C
V
/T
m 
∙ а
УV
, 
Bunda Cv - ishlov beriladigan materialning hossalariga va ishlov berish sharoitiga bog‟liq 
koeffitsient; 
Т - kesuvchi asbobning turg‟unlik davri, min; 
а - protyajkaning bitta tishiga to‟g‟ri keladigan ko‟tarilish; 
m, У
V 
- daraja kursatkichlari. 
Protyajkalashda asosiy texnologik vaqt bir detallga ishlov berishda ish yurishi va salt yurishga 
sarflanadigan vaqt hisobga olingan holda qo‟yidagi formuladan topiladi: 
Т
а
=L
хис 
∙ К/ 1000∙V, min, 
Bunda L
хис 
- protyajka ish yurishining hisoblash uzunligi, mm, 
(L
хis
=L+L
r
+L
кб
+L
uk
, mm) 
L – ishlov berilayotgan teshikning uzunligi, mm; 
L
к
– protyajka kesuvchi qismining uzunligi, mm, 
L
кb 
– protyajka kalibrlovchi qismining uzunligi, mm, 
L
uk
– protyajkaning teshikka kirishi va teshikdan chiqishi uzunligi, mm (L
ук
=10...20 
mm), 
V – protyajkalashda kesish tezligi, m/min, 
К – ish yurishi bilan salt (teskari) yurishning bir-biriga nisbatini hisobga oluvchi 
koeffitsient (К = 1,15...1,5).