Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

Jinoyat huquqi huquq tizimi tarmog‘i, sohasi sifatida jinoyat 
qonuniga nisbatan ancha keng tushuncha hisoblanadi. Jinoyat huquqi 
huquq sohasi sifatida qonun ijodkorligi va huquqni qo‘llash bilan bog‘liq 
bo‘lgan jinoyat qonunchiligi va jinoyat-huquqiy munosabatlarni ham o‘z 
ichiga oladi. 
Jinoyat-huquqiy munosabatlarni tor va keng ma’nolarda tushunish 
mumkin. Jinoyat-huquqiy munosabat keng ma’noda jinoyat qonunining 
rasmiy ravishda kuchga kirishi bilan yuzaga keladigan munosabat 
hisoblanadi. Xuddi shu vaqtdan boshlab yangi jinoyatlarni sodir qilishdan 
ogohlantiruvchi, ya’ni ularni sodir qilishni taqiqlovchi qonunning amal 
qilishi boshlanadi. o‘shandagina jinoyat qonuni barcha fuqarolarga 
nisbatan o‘zining tarbiyaviy funksiyasini amalga oshirishni boshlaydi. 
Jinoyat-huquqiy munosabatlarni keng ma’noda ko‘rib chiqish, jinoyat 
qonunchiligini takomillashtirish uchun muhim bo‘lgan jinoyat qonunining 
kuchga kirgan paytidan boshlab uning aholi orasidagi ta’sir mexanizmini 
aniqlash, jinoyat qonunining samaradorligini o‘rganishga yordam beradi
1
. 
Jinoyat-huquqiy munosabatlar tor ma’noda davlat va jinoyatchi shaxs 
o‘rtasidagi munosabatdir. Bu munosabatlar jinoyat sodir etilishi bilan 
boshlanadi va sudlanganlikning olib tashlanishi yoki jinoiy javobgarlik va 
jazodan ozod qilish bilan tugaydi. 
Jinoyat huquqi yuridik fan tarmog‘i sifatida jinoyat huquqining 
rivojlanish tarixini o‘rganish; jinoyat qonunini sharhlash; milliy va xalqaro 
huquqni qiyoslash, xalqaro jinoyat huquqini tadqiq qilish; jinoyat-huquqiy 
normalarni qo‘llash samaradorligini, jinoyat qonunchiligini qo‘llashning 
nazariy muammolarini tadqiq qilish; huquqbuzarlikning boshqa shakllari 
bilan bog‘liq bo‘lgan jinoyat huquqining ijtimoiylashuvini ishlab chiqishga 
asoslangan qarashlar, g‘oyalar tizimini ifodalaydi. 
Jinoyat huquqi fanining asosiy vazifasi jinoyat qonunini qo‘llashning, 
keyinchalik uni takomillashtirishning amaliy va nazariy muammolarini 
ishlab chiqish, uning samaradorligini oshirish, jinoyat-huquqiy siyosatni 
1
Қаранг: Курс угуловного права. Общая часть. Том 1: Учение о преступлении. Учебник для вузов/ Под ред. 
д.ю.н., проф. Н.Ф.Кузнецовой и к.ю.н., доц. И.М.Тяжковой. – М.: ИКД «Зерцало-М», 2002. – 3-б. 
8 

---

samarali amalga oshirishni ta’minlash uchun jinoyat qonunchiligini 
kelajakda rivojlanishini bashorat qilishdir.
1
Jinoyat huquqi tushunchasi hozirgi kunda yuridik ixtisoslikka 
asoslangan o‘rta va oliy o‘quv yurtlarida o‘qitiladigan va ushbu o‘quv 
maskanlarida o‘qiydigan studentlar tomonidan o‘rganiladigan o‘quv 
kursini anglatadi. 
Jinoyat huquqi tushunchasi huquq sohasi, yuridik fan va o‘quv kursi 
sifatida qo‘llanilishi yagona normativ huquqiy baza – jinoyat-huquqiy 
normalar tizimidan iborat bo‘lgan amaldagi jinoyat qonuniga asoslanadi.