2- ma’ruza. Metrologiyaning asosiy tushunchslar va ta’riflar Metrologiya asosiy tushunchalari va postulatlari O’lchash birliligi

O’lchash aniqligi
 
– bu o’lchash natijani o’lchanayotgan kattalikning 
haqiqiy qiymatga yaqinlanganligini aks ettiruvchi 
o’lchash sifati.
O’lchash vositalarning mukammal bo’lmaganligi, ular noaniq 
sozlanganligi, tashqi omillar (atrof muhit temperaturasi, havo namligi, 
titrashlar va b.), operatorning 
sub’ektiv xatolari va boshqalar o’lchash 
xatoligini paydo 
bo’lishiga olib keladi. 
O’lchash xatoligi 
– o’lchash natijasining o’lchanayotgan kattalikning 
xaqiqiy qiymatidan 
og’ishi.

---

Kattaliklar tizimi
system of physical quantities kattaliklarning birlari 
mustaqil, boshqalari esa mustaqil kattaliklarning funktsiyasi deb qabul 
qilinadigan printsiplarga muvofiq tashkil etilgan kattaliklar 
to’plami. 
Аsosiy kattalik 
base quantity tizimga kiradigan va tizimning boshqa 
kattaliklardan mustaqil deb shartli ravishda qabul qilingan kattalik. 
Hosilaviy kattalik
 derived quantity tizimga kiradigan va bu tizimning 
asosiy kattaliklari orqali aniqlanadigan kattalik. 
Kattaliklarning xalqaro birliklar tizimi (sistemasi) 
1960 yil 
XI meyor va 
og’irliklar Bosh konferentsiyasida qabul qilingan. 
Kattaliklarning xalqaro birliklar tizimi, SI - Systeme International.
Tizimda 
yettita asosiy birliklar
:
metr, kilogramm, sekunda, amper, 
kelvin, kandella, moll va 
bir qator hosilaviy birliklar
mavjud.
 
3. Kattaliklarning xalqaro birliklar tizimi (sistemasi) 
6 

---

Metr - 
yorug’likning siyraklik ichida 1/299 792 458 s da 
o’tgan yo’li [XVII O’TBK (1983 y.), 1 rezolyutsiya]