G. N. Najmiddinova O’. U. Qurbonova

1
 Holmes B.Comparati ve Educati on: Some Consideration of Method. London, 1981. 
1
 The National Curriculum 5-16: a consulltation document. London, 1987.P.7. 
 

---

141 
To‘rtinchi sinfda o‘quv vaqti 31 dan 29 o‘quv soatiga qisqartirildi, VI - V 
sinfda haftasiga 34 soatdan 30 soatga qisqartirildi.
O‘quv vaqtining sezilarli darajada qisqartirilishi o‘quvchilarning o‘quv soatlarini 
yengillashtirdi va standart rejasini pasaytirdi. Qo‘shimcha darslar ancha oldinroq 
ya‘ni VI sinfdan olib boriladigan bo‘ldi va 10-12 % o‘quv vaqtida amalga 
oshiriladigan bo‘ldi. ‖Yapon islohotchlari dars yuklamalarini kamaytirishga 
uringanlar, o‘quv reja va dasturlarni ko‘proq egiluvchan, bolalarning qiziqishiga 
yo‘naltirgan holda ishlab chiqqanlar‖ ,-
1
deydi, yapon pedagogi I.Kazuo. 
1988 yilda Fransiyada maktab dasturlarini ko‘rib chiquvchi komissiya 
tuzilgan, ta‘lim mazmunini isloh qilishning asosiy sababi matbuotda e‘lon qilingan 
(1989), unda ta‘lim mazmunini majburiy qism, ya‘ni bilimlarning asosini o‘zida 
mujassamlashtirgan (har bir inson uchun albatta zarur bo‘lgan), qo‘shimcha qism 
dasturi yakka tartibdagi qobiliyatni hisobga olgan holda o‘qitish, shuningdek, 
qo‘shimcha, mustaqil ta‘lim olish nazarda tutilgan.
2
 
2-jadval 
Boshlang’ich maktab 
Kichik 
maktab 
Sinf 
I II III IV V VI 
VII VIII 
70-yillar 
25 26 28 31 33 33 
34 34 
80-yillar 
25 26 28 29 29 29 
30 30 
Bu tamoyillar 90-yillar reformasida o‘z aksini topdi va majburiylik mazmuni 
qisqartirildi.
Shuningdek, Xitoy ham ta‘lim tizimining majburiy standartlarini qisqartirish 
yo‘lidan bordi, hamda 80-yillar o‘rtalarida barcha uchun yagona o‘quv rejasi, 
dasturi va darsliklarini ishlab chiqishda markazlashtirish hukmronlik qildi.
Ta‘lim jarayoni qatnashchilarning yuklamalarini kamaytirish, ularning 
qiziqishlaridan kelib chiqib, qo‘shimcha darslar 10% (kichik o‘rta maktablarda) 
yuqori maktablarda 20-30%ga qisqartirilgan.
1
XXR Davlat ta‘lim qo‘mitasi 60-70 % o‘quv dasturini (majburiy fanlar) 
tasdiqlasa, 
qolganlarini 
tegishli 
provinsiyalar, 
mahalliy 
tegishli 
organlar 
tasdiqlaydilar.
Sharqiy va Markaziy Yevropada ta‘limni isloh qilish, milliy standartni 
yaratishda Vengriyalik pedagog Z.Batori mamlakatda o‘quv rejalari va dasturlari, 
shuningdek, alohida darsliklarni yaratish (80-yillar oxirida) markazlashgan 
xarakterga ega ekanligini ta‘kidlaydi, ―..ta‘lim mazmunining ayrim sohalarida 
bilim keragidan ko‘ra ko‘proq edi‖,-
2
deydi. 
1