8.1. Xarakatlarni uddalay olish qobiliyati va xarakat malakasi Jismoniy tarbiyaga xos bo‘lgan ko‘p qirrali vazifa-larning barchasi xarakatni bajara olish (qila olish) va xarakat
malakasining shakllanishiga boliqdir. Bu jarayonga xos qonu-niyatlarni bilish xarakat faoliyatlarini o‘qitishning
barcha etaplaridagi mazmunni to‘ri va ratsional bo‘lishini, xarakat faoliyatlarini egalashdagi notekisliklarga barxam
beradi va taolim variatsiyasini yo‘lga qo‘yish uchun imkoniyat yaratadi, darslar tizimini nisbatan talab darajasida
tuzish, tayyorlov va yo‘llanma beruvchi mashqlardan samarali foydalanib malakaning ijobiy va salbiy ko‘chishini
taominlaydi.
Taolim jarayonida xarakat faoliyatlarini rivojlanti-rish. Xarakat faoliyatlarini o‘qitish jarayonida tananing u
yoki bu qismi (bo‘lagi)da xarakatni boshqarishning xarakteri o‘zgaradi, natijada xarakat faoliyatini egallashning
darajasi ortadi. B.A. Ashmarin bu jarayonni quyidagicha ifodalagan:
8.1.1- jadval Xarakat faoliyatini o‘qitish
Xarakatni qila
bilishni
Xarakat
malakasini
Oliy tartibda
xarakat
Maxsus bilimlarga ega
bo‘lish
O‘quvchi (shuullanuvchi) maxsus bilimlar bazasida va tizimli mashqlar natijasida xarakat faoliyatini bajarish
uchun belgilangan imkoniyatlar chegarasiga yetadi, takomillash-tirish uchun esa chegarasiz imkoniyatlarga ega bo‘ladi
(oliy tartibda xarakat qila bilish). Xarakat faoliyatini egallash-ning uch bosqichga bo‘linishi shartlidir.
Bosqichlarning stabil chegaralarini mavjudligi bilim berish vazafalarini belgilash va uni xal qilish uchun qulaydir.
Eski tajribalar, bilimlarga tayanib qila bilish (qila olish)ning shakllanishi xarakat faoliyatini egallash jarayo-
nidan boshlanadi.
Xarakatni bajara olish (qila bilish) – bu xarakat faoli-yatining xar bir bo‘lagiga o‘quvchining diqqat eotiborini
to‘plash (konsentratsiyalash) sharti asosida o‘rganilayotgan xarakat fao-liyatidir.
