Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022 ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89 DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-63-67 Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan Academic Research, Uzbekistan 66 www.ares.uz o‘zlashtira olish mumkin bo‘lgan azot bilan ta’minlashda, ya’ni atm. azotini
o‘simliklar foydalanadigan ko‘rinishga keltirishda katta ahamiyatga ega.
XULOSA Xulosa qilib aytganda Molekulyar azotni o’zlashtiruvchi mikroorganizmlar
ahamiyati nihoyatda katta.Atmosferadagi azot zahirasi bitmas -tuganmas bo’lib
yerning 1 km sathidagi havoda 8 mln tonna azot mavjud bo’lib osimliklar tomonidan
o’zlashtirila olinmaydigan bu azot mikroorganizmlar tomonidan o’zlashtiriladi va
o’simliklar uchun maqbul holatga keltiriladi.Azotobakteriyalarning turli xillari :
oltingugurt bakteriyalari , qizil (purpur) bakteriyalar sianobakteriyalar va
boshqalarning
faoliyati
natijasida
bu
jarayon
boradi.O’simlik
va
mikroorganizmlarning simbiozi natijasi bo’lgan bu jarayon ahamiyatlidir .
Ektosimbioz shaklida (mikroorganizm o'simlik tashqarisida joylashgan joyda) yoki
endosimbiozda (mikroorganizm o’simllikda bo'lgan joyda) o'simliklar bilan, xususan
dukkakli va o'tlar bilan simbiyotik assotsiatsiyalarni o'rnatishga qodir bo'lgan boshqa
azotni biriktiruvchi mikroorganizmlar mavjud. Quruq ekotizimdagi turg'un azotning
ko'p
qismi
avlod
bakteriyalarining
simbiyotik
assotsiatsiyasidan
kelib
chiqadi Rhizobium,
Bradyrhizobium,
Sinorhizobium,
Azorhizobium,
Allorhizoium Y Mesorhizobiumlar simbiozi
Ammonifikatsiya – oqsil, amonikislotalar va boshqa tarkibida azot saqlovchi
moddalarning parchalanishi natijasida ammiak hosil bo‘lishi jarayondir. Bu jarayonni
azot minerallashuvi deb ham aytiladi. Chunki hosil bo‘lgan ammiak yana
nitrifikatsiyalovchi bakteriyalar yordamida mineral holatga aylantiriladi. Oqsillarning
aerob, anaerob bakteriyalar, zamburuglar ishtirokida ammonifikatsiyaga uchrashi
aniqlangan. Bu jarayonda alohida aktivlik namoyon qiluvchi mikroorganizmlarga
Psevdomonas oilasi vakillari, basillalar oilasi vakillari mansub .
Nitrifikatsiya – tuproq, go‘ng, suvda organik moddalar parchalanishidan hosil
bo‘lgan ammiakning oksidlanib nitrit va keyin nitratlarga aylanishi jarayonidir.
Nitrafikatsiyaning birinchi bosqichini besh avlodning vakillari: Nitrosmonas,
Nitrosokokkus, Nitrosospira, Nitrosolobus va Nitrosovibrio vakillari amalga
oshirsalar, ikkinchi bosqichini Nitrobakter, Nitrospira, Nitrokokkus avlod vakillari
amalga oshiradilar. Bu jarayonlarning barchasi tuproqning unumdorligini
oshirish,tarkibini yaxshilash va o’simliklarning hosildorligini oshirishga xizmat qiladi