Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Ammiak

• 
  

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Ammiak — NH₃, azotning vodorod bilan hosil qilgan eng oddiy birikmasi; oʻtkir hidli, rangsiz, zaharli gaz, kaynash temperaturasi 33,35 °C, suyuqlanish temperaturasi — 77,7 °C. Bir litr ammiakning ogʻirligi 0,7713 g, suvda yaxshi eriydi. Ammiakning suvdagi eritmasi kuchsiz asos. U tabiatda sof holda nihoyatda oz miqdorda uchraydi, azotli organik moddalarning parchalanishidan hosil boʻlib turadi. Ammiak toshkoʻmirni quruq haydashda qoʻshimcha mahsulot sifatida olinadi, ammo, asosan, azot bilan vodoroddan sintetik usulda hosil qilinadi:
N2 + 3H2⇄2NH3  + 91,84 кДж,
reaksiya faollovchi oksidlar (Al₂O₃, K₂O, CaO, SiO₂, MgO) yordamida suyuqlantirilgan Fe₃O₄-dan qaytarish usuli bilan olingan temir (katalizator) ishtirokida, 300-1000 atm bosim va 500-550 °C temperaturada olib boriladi. Laboratoriyada ammoniy tuzlaridan olinadi. Ammoniy tuzlari, mas, (NH₄)₂SO₄, NH₄NO₃ ishqoriy metall tuzlariga oʻxshaydi, lekin ishqorlar taʼsir etganida Ammiak ajralib chiqadi. Ammiakning suvdagi eritmasi novshadil spirtdir. Ammiak asosan nitrat kislota olishga sarflanadi.
Ammiak ham, ammoniy tuzlari singari qishloq xoʻjaligida oʻgit sifatida ishlatiladi. Undan sovituvchi vosita sifatida ham foydalaniladi. Ammiak Oʻzbekistonda — Chirchiq, Fargʻona va Navoiy kimyo kombinatlarida sintez qilinadi, buning uchun lozim boʻlgan azot havodan, vodorod esa Buxoro tabiiy gazidan konversiya usuli bilan olinadi.