Мавзу: урта осиё табиатига умумий таъриф

Mavzu: To’rg’ay platosi va Muqojar toqlari. 
 
Rеja: 
1. Okrugning joylashgan orni. 
2. Rеlеfi va еr usti tuzilishi. 
3. Iqlimi. 
4. Tuproq, o’simlik va xayvonot dunyosi.
Markaziy Qozog’iston provintsiyasining qarbiy va shimoli — qarbiy qismida 
joylashgan. Buokrugga To’rg’ay supasimon olkasi, Muqojar toqlari kiradi. Ulutoq bklan 
Muqojar 
toqlari 
ortasida 
To’rg’ay 
supasimon 
olkasi 
joylashgan. 
Bu 
plato 
uzoq 
vaqt 
dеngiz 
ostada 
qolgan 
va 
Shimoliy 
Muz 
okеani 
platoning 
orta 
qismidagn 
botiq 
orqali 
Orol—Kaspits 

---

44 
qavzalari bilan qoshilib turgan.' 
To’rg’ay 
supasimon 
olkasi 
Ishim 
va 
Tobol 
daryo 
qavzalari 
bilan 
Orol 
dеngizi 
xavzasi 
orasidagi 
suv 
ayirqichkdir. 
Eig 
baland 
еri 
Irgpz, 
To’rg’ay 
va 
Tobol 
daryolarknkkg 
suv 
ayirgichida 
joylashgеn. 
bolpb 
250-300 
m. 
Rеlеfi 
jaiubga 
qarab 
asta 
—sеkin 
pasoyib 
boradi, 
botiq 
qisminikg 
ortacha 
balandlnp; 
70 
—S0 
mеtr, 
unda 
kop 
kollar 
jonlashgag 
Okrug 
sr 
yuzasi 
еmirkG`.yui va yuvllish
natijasida ayr.;m —akriM 
supachalargy bG`l inS kеtgan. Bu еrlarda asosai g;um va gil jnnslari tar;''zlgap.
To’rg’ay olkasi chala chol landshaft xususiyatiga ega. Iqlimi kontinеntal bolsa 
qam Qozoqiston past toqlaridagiga nisbatan yumshoqroq, yoqin qam koproq — 200 — 
300 mm, u shimoldan janubga kamayib boradi. Yanvar oyining ortacha qarorati -8, — 
16°S, iyulniki 16°-30°S. Yirik daryolari To’rg’ay va Irgiz qisoblanadi va ular Shalqartеngiz 
koliga quyiladi. Olkaning eng past joylarida kollar joylashgan. Kollardan eng yirigi 
Shalqartеngiz , uning suvi shor, maydon 1800 km2. Boshqa kop kollar sayoz, yozda 
qurib, shorxokka aylanadi. 
To’rg’ay ,supasimon olkasining shimoliy qismida dasht shor tuproqlari kеng tarqalgan, 
daryo vodiylari va kol atroflarida shorxoklar, otloq shoralar, shorlangan va shor otloq 
tuproqlari qosil bolgan. Bu tuproqlarda shora, shuvoq, chim va qiyoq osadi. Chala 
chollarda qumli va qumoq tuproqlar, shorxoklar bor. O’simlik qoplami yarim butachalar 
va shoralardan iborat. Efеmеrlar va efеmеroidlar qam uchraydi. To’rg’ay olkasining 
janubiy qismida kuchli shorlangan qonqir tuproqlar kеng tarqalgan, o’simliklari oq 
shuvoq a boyalichlardan iborat. 
Mutojar toqlari Ural toqlarining janubiy davomi bolib u mеrdian boylab 450 km. ga 
chozilgan. Ural daryosining kondalang vodiysi Muqojar toqlarini Ural Toqlaridan ajratib 
turadi. Muqojarning qarbiy yonbaqri tik, sharqiy yon baqri qiyaroqdir, ortacha 
balanddigi 230 — 350 m. Eng baland еri 656 m. Muqojar toqlari gеrtsеn burmalanishida 
paydo bolgan. Bu olkaning iqlimi chala chol tipidagi kontinеntal iqlim bolib, qish sovuq 
kеladi. Yanvar oyining ortacha qavo qarorati —16—17°, iyulniki Q 22°,Q25°, atrofida. 
Yillik yoqin miqdori 150 — 250 mm.