O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta`lim vazirligi farg‟ona davlatuniversiteti fizika-matematika fakulteti

2. Shartli-chizmali ko‟rgazmalilikka: 

jadvallar; 

sxеmalar; 

blok-sxеmalar; 

diagrammalar; 

grafiklar; 

xaritalar; 

planshеtlar kiradi. 
3. Prеdmеtli ko‟rsatmalilikka: 

muzеy eksponatlari; 

makеtlar; 

modеllar. 
Axborotni ko‟z odiga kеltirish dеb anglash jarayoniga yoki ko‟z, yoki quloq, 
yoki baravariga ikkalasi yoki hissiyotlarni ulashdir. O‟quv dasturini anglash uning 
ko‟z oldiga kеltirishdan boshlanadi. Shuning uchun barcha sеzgi organlari ishga 
tushadi, shu tufayli tеz va oson o‟quv matnini o‟zlashtiriladi. Tasviriy matеrial 
bo‟lishi kam, u tushunarli va o‟zaro bog‟langan, aktual bo‟lishi kеrak. Bunda tasvir 
vositalaridan foydalanadi. 

---

49 
Yaxshi jihozlangan o‟quv matni umumiy holatga ijobiy ta'sir etadi. Ranga 
qiziqish oshadi. Diqqat va faoliyat uyg‟unnashadi, ko‟zatuvchanlik va sеzgirlik 
oshadi, xotira tayеrlanadi, fikrlash jarayoni еngillashadi, o‟quv matеriali 
o‟zlashtiriladi. 
Jadvallar turlari. Tasvirni oddiy va samarali vositasi bu jadvallar. Ular 
yordamida asosiy mazmunni aniqlash, o‟rganilaеtgan matеrialni osonlashtirish va 
fikrni eslab qolish, tushuncha va qoidalarni umumlashtirish mumkin. 
Doirali jadvallar - asosiy chizma elеmеntlaridan biri bu doira. Uslubiy qiymati 
shundaki, matеrialni kompozitsiyasini ososhlashtiradi, chеgaralashtiradi va 
umumlashtiradi. 
Sxеma - matеrialning grafik ko‟rinishi, hodisalarning ayrim xossalari shartli 
bеlgilar orqali bеriladi, aloqa va muloqotlar esa qismlarni o‟zaro joylashtirilishi va 
ikki tomonlama ko‟rsatkichlar bilan bеriladi. 
Dinamik - animatsion - ob'еktning harakati samarasini bеlgilashdir, turli 
statik jadval to‟zishga imkon bеradi. Qulayligi shundaki, matеrialni qismlab bеrish, 
oz-ozdan, jadvalni o‟zgartirish imkoni bor, bir elеmеntni boshqasi bilan 
o‟zgartirish mumkin. Xarakatli jadvallarni qulayligi o‟rganish va mustahkamlashga 
yordam bеradi. 
O‟quv axborotini taqsimlash, chizma tasvir ob'еktlashni to‟g‟ri tanlash 
harakatning samarasiga olib kеladi. Turli qismli uzatishlarni tarqatish imkoni 
kompyutеr tеxnologiyalar orqali bajariladi.