Reja: Kirish 1

6 – chizma. Normal sifatli tovarlar uchun daromad va almashtirish
samarasi 

---

13 
Yuqoridagi chizmada iste‟molchining ikki xil normal sifatli tovarga,
aytaylik, guruch va televizorga bo‟lgan talabi keltirilgan. A ne‟mat – 
televizor, Б ne‟mat – guruch. 
Byudjet chizig‟i dastlab БA holatda bo‟lgan.БA byudjet chizig‟ining
U
1
befarqlik egri chizig‟i bilan kesishgan nuqtasi, ya‟ni iste‟molchining
optimal tanlov majmuasi E
1
nuqta bilan belgilangan. Bu holatda
iste‟molchi televizordan A
1
birlik deylik 1 dona, guruchdan esa Б
1
birlik,
deylik 30kg sotib oladi. 
Televizorning narxi arzonlagandan keyin, byudjet chizig‟i БA‟
holatga siljigan. Endi yangi optimal majmua U
1
befarqlik egri chizig‟i
БA‟ byudjet chizig‟i bilan kesishgan E
3
nuqtaga o‟tadi. Endi iste‟molchi
televizordan A
3
birlik, ya‟ni 3 dona va guruchdan Б
3
birlik, ya‟ni 20 kg
xarid qiladi. 
Demak, televizor narxining pasayishi iste‟molchining real daromadini,
sotib olish qobiliyatini oshirdi. Iste‟molchining televizorga talabi 1 donadan
3 donaga, grafikda A
1
nuqtadan A
3
nuqtaga oshirdi, guruchga bo‟lgan
talabni esa 30 kgdan 20 kgga, grafikda Б
1
nuqtadan Б
3
nuqtaga tushirdi. 
Televizorga bo‟lgan talabning A
1
nuqtadan A
3
nuqtaga ko‟chishi
umumiy samara deyiladi. Bu umumiy samaraning daromad va almashtirish
samarasiga qanday taqsimlanishini ko‟rib chiqaylik. 
Daromad samarasini aniqlash uchun U
1
befarqlik egri chizig‟iga
urinadigan, БA‟ byudjet chizig‟iga parallel БA‟‟ byudjet chizig‟ini
o‟tkazamiz.БA‟‟ byudjet chizig‟i iste‟molchi daromadining kamayganini
ifodalaydi. Bu byudjet chizig‟ining U
1
befarqli egri chizig‟iga uringan
nuqtasini E
2
bilan belgilaymiz. E
2
nuqtaga mos keluvchi televizor hajmi A
2
ga, deylik 2 donaga teng. A
2
nuqta A
1
A
3
siljishni ikki qismga A
1
A
2
va
A
2
A
3
qismlarga ajratadi. A
1
A
2
–almashtirish samarasi, A
2
A
3
– daromad
samarasi bo‟ladi. 

---

14 
Demak, televizorga talabning 1 donadan 2 donaga o‟tishi televizor
narxi arzonlaganligi sababli, bu talab miqdorining 2 donadan 3 donaga
ko‟payishiga esa iste‟molchi daromadining ortishi sabab bo‟lgan. 
Past sifatli tovarlar uchun daromad va almashtirish
samarasi