Ma’rupov akmaljon akbarovich genetika fanidan maxsus qo`llanma farg’ona-2016
-qonuni –“Belgilarni mustaqil irsiylanishi”
Yüklə 0,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- O`SIMLIKLAR VA HAYVONLAR BA`ZI TURLARINING XROMOSOMALAR SONI TO`G`RISIDAGI MA`LUMOTLAR
- O`simliklarda
|
3-qonuni –“Belgilarni mustaqil irsiylanishi” Mendelning uchinchi qonunini
quyidagicha izohlash mumkin: ikki yoki undan ortiq juft muqobil belgilar bilan farq qiladigan ota-ona organizmlar o`zaro chatihstirilganda, genlar va unga mos bir-biridan mustaqil holda irsiylanadi. Ma’rupov Akmaljon Akbarovich O`SIMLIKLAR VA HAYVONLAR BA`ZI TURLARINING XROMOSOMALAR SONI TO`G`RISIDAGI MA`LUMOTLAR Tur Xromosomalar diploid soni (2n) Tur Xromosomalar diploid soni (2n) Xayvonlarda Meva pashshasi 8 Tovuq 78 Uy pashsha 12 Quyon 44 Oddiy chivin 6 Echki 60 Askarida 2 Qo`y 54 Ot askaridasi 2,4 Shimpanze 48 Uy pashshasi 12 Odam 46 Bosh biti 12 Tez kaltakesak 38 Shaftoli biti 12 Sichqon 40 Planariya 16 Makaka 42 Asalari 16,32 Quyon 44 Cho`rtan baliq 18 Odam 46 Chigirtka 23 Shimpanze 48 Triton 24 Mollyuska 48 Qo`l baqasi 24 Qo`y 54 It kanasi 28 Echki 60 Karam kapaligi 30 Ot 64 Qunduz 30 Eshak 66 Gidra 32 Prijevalskiy oti 66 Yomg`ir chuvalchangi 36 Tovuq 80 Tulki 38 O`rdak 80 Mushuk 38 Kabutar 80 Bezgak chivini 2 Sazan 104 Tut ipak qurti 56 Daryo qisqichbaqasi 116 Radiolaria 1600 Yovvoyi to`ng`iz 40 Bezgak plazmodiysi 2 Kalamush 42 Krab 254 Suvarak 48 Siklop 4 It 78 Karas (baliq) 94 Okun 28 Qoramol 60 O`simliklarda Arpa 14 Makkajo`xori 20 Suli 42 G’o`za 13,26 Pomidor 24 Zig’ir 30 Skerda 6 Olcha 32 Xlamidomanada 32 Olxo`ri 48 Karam 18 O`rik 16 Kartoshka 48 Shaftoli 16 Piyoz 16 Qarag’ay 24 Pomidor 24 Dub 24 No`xat 14 Buk 24 Javdar 14 Qalampir 48 Sholi 24 Iloq 12 Neyrospora 14 Tamaki 24 Xrizantema 18 Ma’rupov Akmaljon Akbarovich ODAMDAGI BA`ZI BIR KASALLIKLARNING NASLDAN-NASLGA O`TISH TIPLARI Autosom- dominant tip Autosom- retsessiv tip X jinsiy xromosamaga birikkan holda Allergiya (bronxial) Albinizm Gemofiliya (qon ivimaslik kasalligi) Astigmatizm Astigmatizm Yaqindan ko`ruvchanlik Fenilketonuriya Tug`ma nistagm Uzoqdan ko`ruvchanlik Qand kasalligi Fosfat diabet Bod (podagra) Kar-soqovlik Shapko`rlik Maymoq tovonlik Amavrotik idiotiya Tug`ma patoz (ko`zning yumilib qolishi) Tug`ma katarakta Gepato-dentikulyar Tish emalining yo`qolishi Degeneratsiya Oilaviy pigment nevusi Ixtioz O`roqsimon anemiya Shizofreniya Shizofreniya Daltonizm (ramgni ajrata olmaslik) Sindaktiliya Fridreyx oilaviy ataksiyasi Braxidaktiliya Mnopatiya (Landuzi- Dejerin formasi) Mioklontse-epilepsiya Gentington xoreyasi Reklingauzen kasalligi Marmar kasalligi Tug`ma retinopatiya Eshituv nervining tug`maatrofiyasi Miopatiya-Erb formasi Migren Mikrosefaliya Ixtioz Ma’rupov Akmaljon Akbarovich MONODURAGAYGA DOIR MASALALAR Bir juft belgisi bilan keskin (alternativ) farq qiladigan ikki organizmni chatishtirishga monoduragay chatishtirish deyiladi. G.Mendel tajribalari ham shunday chatishtirishdan boshlangan. Bunga no‘xat avlodlarini olgan. Misol: qizil gulli no‘xatni oq gulli no‘xat bilan, sariq donli no‘xatni yashil donli bilan monogibrid chatishtirgan. Bunda 7 juft belgi o‘rganilgan. Umuman, chatishtirishdan oldin ota-ona formalar bilan qancha bo‘g‘inlarda irsiy jihatdan turg‘un ekanligiga ishonch hosil qilish kerak. Mendel 1 xil belgi bilan farq qiladigan no‘xatlarni chatishtirganda birinchi bo‘g‘in duragaylar bir xil bo‘lishini, ya’ni ularda ota yoki onadagi bir belgi ro’yobga chiqishini aniqladi. Qizil va oq gulli no‘xatlar chatishtirilganda birinchi bo‘g‘in duragaylarda faqat qizil gul hosil bo‘ladi. Sariq va yashil rangli no‘xatlar chatishtirilganda sariq donli no‘xat hosili olingan. Mendel 1- bo‘g‘in (F 1 ) da duragaylarda ko‘zga ko‘ringan ota va ona belgilarni dominant (ustun) belgilar deb atagan va ularning irsiy faktorlarini alfavitning katta harflari bilan belgiladi (A, B, D). Birinchi bo‘g‘inga ko‘ra ko‘rinmagan belgilarni retsissiv (chekinuvchan yoki yashirin) belgilar deb atab ularning irsiy faktorlarini alfavitning kichik harflari bilan belgiladi (a, b, d). Mendel dominantlik hodisasi ona yoki ota sifatida qaysi forma olinishiga bog‘liqligini tekshirish uchun, sariq donli no‘xatning ona gulini, yashil donli no‘xatning ota guli changi bilan, yashil donli no‘xatning ona gulini, sariq donli no‘xatning ota guli changi bilan changlatadi. Har ikkalasida ham bir xil natija - sariq donli no‘xat rivojlanadi. Dominantlik hodisasi ota yoki ona sifatida qaysi forma olinishiga bog‘liq emasligini aniqladi. Mendel aniqlagan dominantlik qonuni birinchi bo‘g‘in duragaylarining bir xil bo‘lish qonuni ham deb yuritiladi. Bu qoidaga ko‘ra birinchi bo‘g‘in duragaylari ota yoki onadagi bir belgini o‘zida ruyobga chiqaradi. Demak dominant belgi AA genlarni, retsissiv belgilar aa genlarni o‘z ota-onalaridan olganida, bu o‘simliklarning jinsiy hujayralarida bittadan gen bo‘lib, bular jinsiy hujayralar ishlab chiqaradi. A va a lar duragay organizmlar keltirib chiqaradi. F 1 bo‘g‘inda chatishtirish bo‘yicha hosil bo‘lgan donlarni kelgusi yil ekilsa ikkinchi bo‘g‘in, ya’ni F 2 da 2 xil gulli o‘simlik hosil bo‘ladi (oq va qizil). Bu hodisani belgilar bo‘yicha ajralish deb ataladi. Ikkinchi bo‘g‘in F 2 da belgilar bo‘yicha ajralish miqdori aniq bo‘lib, hamma o‘simlikning 3/4 qismi qizil, 1/4 qismi oq gulli bo‘ladi. Ya’ni dominantlik retsissivlikka nisbatan 3:1 bo‘ladi. Demak oq belgi yo‘q bo‘lib ketmay, 2-bo‘g‘inda paydo bo‘ladi. Ikkinchi bo‘g‘in (F 2 ) dagi hamma oq gulli o‘simliklar o‘zaro chatishtirilsa ular keyingi bo‘g‘inlarda (Fn) ham faqat oq gulli bo‘ladi. Sariq gulli (3/4) o‘simliklar o‘zaro chatishtirilsa, F 3 da va keyingi bo‘g‘inlarda ularning faqat 1/4 qismi sariq gulli bo‘lib, qolgan 2/4 qismi 3:1 nisbatda ajraladi. Ya’ni 3 qismi sariq 1 qismi oq gulli bo‘ladi. Uchinchi bo‘g‘in F 3 da gulning sariq rangi dominant belgi 1:2 nisbatda, barcha ikkinchi bo‘g‘in o‘simliklar irsiy imkoniyatlari bo‘yicha 1:2:1 nisbatda ajraladi. Ma’rupov Akmaljon Akbarovich Ma’rupov Akmaljon Akbarovich MONODURAGAYGA DOIR MASALALAR 1. Pomidor mevasining qizilranglisi domiminant (A), sariq ranglisi ressesiv (a) gen tasirida rivojlanadi. Naslda fenotip bo`yicha 3:1 va 1:1 nisbat olish uchun qanday genotipli pomidorlar o`zaro chatishtirilishi kerak. A) Aa x Aa ; Aa x aa B) Aa x AA ; Aa x aa C) AA x aa ; Aa x Aa D) Aa x aa ; Aa x AA E) AA x Aa ; Aa x aa 2.Bug`doy boshog`ining qiltiqsizligi, qiltiqlilik ustidan dominantlik qiladi. Quyidagi genotipli bug`doy osimliklari Aa x aa chatishtirilganda genotip va fenotib bo`yicha nechta nisbat hosil bo`ladi? A) 3:1, 1:1 B) 1:1 , 1:1 C) 1:2 , 1:3:1 D) 3:1, 1:2:1 E) 1:2, 1:1:1 3. No`hat donining dominant sariq (A) va yashil (a) o`simliklari o`zaro chatishtirilganda, birinchi va iikinchi bo`ginlarda hosil bo`ladigan duragaylar genatipini aniqlang. A) F 1 da Aa; F2 da AA, Aa B) F1 da Aa; F2 da Aa, aa C) F1 da Aa; F2 da AA, Aa, Aa, aa D) F1 da Aa; F2 da AA, Aa 4. Ipak qurti urug`ining qoramtir rangi (A), oq rangi (a) ustidan dominantlik qiladi. Ipakqurti urug`ining qoramtir rangi o`zaro chatishtirilganda, F1 da urug`ning qoramtir va oq rangi hosil bo`ladi. Ota - ona fo`rmalarning genotipini belgilang? A) AA x Aa B) AA x aa C) Aa x aa D) Aa x Aa E) To`g`ri javob A va B 5.Pomidor mevasining yumalaoq shakli (A), noksimon shakli (a) bilan chatishtirilganda, F1 da yumaloq shakllar, F2 da esa 3/4 yumaloq shaklli, ¼ noksimon shaklli o`simliklar namoyon bo`ldi. Chatishtirish sxemasini aniqlang. A) AA x Aa ; Aa x aa B) AA x aa ; Aa x Aa C) AA x aa ; AA x aa D) Aa x Aa ; Aa x aa E) AA x Aa ; Aa x Aa 6. Bug`doy o`simligining tezpisharligi (A), kechpisharligi (a) ustidan dominantlik qiladi. Tezpisharlik formalari tezpisharlik va kechpisharlik formalari bilan o`zaro chatishtirilganda genotip bo`yicha 1:2:1 xamda 1:1 nisbat hosil bo`lishi uchun qanday genotipli o`simliklar chatishtirilishi kerak? A) AA x aa ; Aa x AA B) AA x aa ; Aa x Aa C) Aa x aa ; Aa x aa D) Aa x Aa ; Aa x aa E) AA x aa ; Aa x aa 7.No`hat osimligida tekis don (B), burishgan don (b) ustidan dominantlik qiladi. Avlodda genotip va fenotip bo`yicha 1:1 nisbat hosil bo`lishi uchun qanday genotipli o`simliklar chatishtirilishi kerak? A) BB x bb B) BB x Bb C) Bb x Bb D) Bb x BB E) Bb x bb 8. Drozofila meva pashshasining kulrang tanlisi (K), qora tanlisi(k) ustidan dominantlik qiladi. Kulrab\ng tanali pashshalar o`zaro chatishtirilganda avlodda 75% kulrang, 25% qora pashshalar hosil bo`lgan. Ota - ona fo`rmalarning genotipini belgilang? A) Kk x KK B) KK x KK C) Kk x kk D) Kk x Kk E) kk x KK 9.G`o`zada normal poya (B), Past poya (b) ustidan dominatlik qiladi. Normal va past poyali o`simliklar o`zaro chatishtirilganda F1 da normal poyali o`simliklar hosil bo`lgan. Birinchi avlod duragaylari past poyali o`simliklar bilan chatishtirilganda F2 da 72 normal va 72 ta past poyali o`simliklar namoyon bo`lgan. Chatishtirishda ishtirok etgan o`simliklar genotipini aniqlang. A) BB x bb B) BB x bb C) Bb x BB D) Bb x Bb E) bb x BB 10.Odamda o`naqaylik chapaqaylikka nisbatan dominant belgi sifatida nasldan-naslga o`tadi. O`naqay ota-onadan chapaqay bola tug`ildi. Ota-onaning genotipini aniqlang. Ma’rupov Akmaljon Akbarovich A) Aa x Aa B) Aa x aa C) aa x AA D) Aa x AA E) aa x Aa 11.Odamda ortiqcha barmoq bo`lish (polidaktiliya) geni, normal barmoqlilik geni ustidan dominantlik qiladi. Turmush qurgan oila azolari genotipiga ko`ra geterozigota bo`lsa, ulardan qanday fenotipli farzandlar tug`ilishi mumukin A) Hammasi normal B) Hammasi ortiqcha barmoqli C) 3 tasi ortiqcha barmoqli, 1 tasi normal D) 50%ortiqcha barmoqli, 50% normal E) qizlari ortiqcha barmoqli, o`g`illari normal 12.Turmush qurgan oila azolari qo`y ko`z bo`lib, 8ta farzand ko`rishdi. Farzandlarning bitta qizi va bitta o`g`li ko`k koz, qolgan 6 ta farzanddan 3 tasi qiz bola, 3tasi o`g`il bola qo`y ko`z. Ota - ona va farzandlarning genotipini aniqlang. Qo`y ko`z dominant. A) Dd x Dd ; DD, Dd, Dd, dd B) Dd x dd ; Dd, dd C) Dd x Dd; DD, Dd, dd D) Dd x dd ; DD, dd E) DD x dd ; DD, Dd, Dd, dd 13.Odamda shapko`rlik (qorong`uda normal ko`rmaslik) kasalligi domimnant gen tasirida yuzaga chiqadi. Ushbu gen bo`yicha geterozigota erkak sog`lom ayol bilan turmush qurgan. Bunday oilada qanday farzandlar tug`iladi? A) Hammasi so`g`lom B) Hammasi shapko`r C) Yarmi sog`lom , yarmi shapko`r D) 3 atsi shapko`r, 1tasi sog`lom E) tasi shapko`r, 3tasi sog`lom 14.Bug`doyda qaysi genlar allel genlar hisoblanadi? A) kechpisharligi, bug`doyning rangi B) Poyaning pastligi, tezpisharligi C) Boshoqning qiltiqliligi, qiltiqsizligi D) poyaning pastligi, boshoqning oq rangi E) boshoqning qiltiqliligi, tezpisharligi 15. Odamda sochni jingalakligi (A), silliqligi (a) ustidan dominantlik qiladi. Genotipiga ko`ra geterozigota genotipli turmush qurgan oila azolaridan genotipi va fenotipi bo`yicha qanday farzandlar tug`iladi? A) Aa, Aa, aa; 2 ta jingalak, 1 ta silliq B) AA, Aa, Aa, aa; 3 ta jingalak, 1 ta silliq C) Aa, aa; 1 ta jingalak, 1 ta silliq D) aa, AA; 1ta silliq 1ta jingalak E) AA, Aa, Aa, aa; faqat jingalak 16.Qalin lablilik (A), yupqa lablilik (a) belgisi ustidan dominantlik qiladi. Qalin labli ota-onadan qalin va yupqa labli farzandlar tug`ildi. Ota-onasini genotipini belgilang. A) Aa x Aa B) Aa x aa C) Aa x AA D) aa x AA E) aa x Aa 17.Pomidor o`simligining yumaloq mevasi (B), noksimon mevasi (b) ustidan dominantlik qiladi. 1- chatishtirishda fenotip va genotip bo`yicha 1:1, 2- chatishtirishda fenotip bo`yicha 3:1 nisbat hosil bo`lgan. Chatishtirishda ishtirok etgan o`simliklar genotipini belgilang. A) Bb x bb ; Bb x Bb B) BB x bb ; Bb x Bb C) Bb x Bb; Bb x BB D) bb x Bb ; bb x BB E) bb x BB ; Bb x bb 18. Odamda normal eshitish dominant, tug`ma karligi belgisi ressesiv holatda nasldan naslga o`tadi. Turmush qurgan oila azolari 4 ta farzand ko`rishdi. Ularning 3 tasi normal eshitadigan, 1 tasi kar bo`lib tug`ildi. Ota onasini genotipini aniqlang. A) Aa x aa B) AA x aa C) Aa x Aa D)aa x Aa E) aa x AA 19.Turmush qurgan oila azolarining genotipi Aa xaa bo`lsa, ulardan kar va sog`lom farzand tug`ilish extimoli qanday? A) 50% normal, 50% kar B) 75% normal, 25% kar C) 25% normal, 75% kar D) ¾ normal, ¼ kar E) To`g`ri javob A va D 20.Odam terisini odatdagidak (normal) pigmentlanishi (A), pigment bo`lmaslik (a) belgisi ustidan dominantlik qiladi.Agar ota-na shu gen bo`yicha ressesiv gomozigota bo`lsa, ulardan qanday farzandlar tugilishi mumkin? A) 2 tasi normal pigmentlangan, 2 tasi pigmentlanmagan B) 1 tasi normal pigmentlangan, 3 tasi pigmentlanmagan Ma’rupov Akmaljon Akbarovich C) 50% normal pigmentlangan, 50% pigmentlanmagan D) hammasi normal pigmentlangan E) hammasi pigmentlanmagan 21. Odamda sepkillilik, sepkilsizlikka nisbatab dominant belgi sifatida nasldan-naslga o`tadi. Turmush qurgan oila azolari genotipiga ko`ra geterozigota bo`lsa, tug`ilgan farzandlarning genotipi qanday bo`lishini belgilang. A) DD, Dd, Dd, dd B) Dd, dd C) DD, Dd, dd D) dd, DD E) Dd, Dd, dd 22. Drozofilla pashshasi qanotining uzun bo`lishligini dominant A geni va kalta bo`lishligini retsessiv a geni ta`min etadi. Gomozigotali uzun qanotli pashshalar kalta qanotli pashshalar bilan chtishtirilganda F 1 pashshalarining qanotlari qanday bo`ladi? F 1 da olingan urg`ochi va erkak pashshalar o`zaro chatishtirilsa, F 2 da olingan pashshalarning geneotipi va fenotipichi? F 1 pashshalari uzun va kalta qanotli pashshalar bilan qayta chatishtirilsachi? 23. Agar quyonning avlodida junning qalin va siyrakligi bo`yich fenotipda 3;1 yoki 1;1 nisbatda ajralish kuzatilgan bo`lsa, ularning ota-onasi genotipini va fenotipini aniqlash mumkinmi? 24. Ota –onasi qo`ng`ir ko`zli bo`lgan , ko`k ko`zli yigit , otasi qo`ng`ir ko`zli, onasi ko`k ko`zli ayolga uylangan. Ushbu nikohdan ko`k o`gil farzand tug`ildi. Ota-ona va farzandning genotiplarni aniqlang? 25. Ota-onasi malla sochli bo`lmagan, lekin akasi malla sochli bo`lgan ayol, onasi malla sochli, otasi esa malla sochli bo`lmagan malla sochli erkakka turmushga chiqqan. Ushbu nikohdan malla sochli bo`lmagan o`g`il va malla sochli qiz tug`ilgan. Ushbu oila a`zolarining genotipini aniqlang va shajarasi jadvalini tuzing? 26. Upak qurti urug`ining rangi bo`yicha bir nechta mutanlari mavjud; oq, qizil, pushti, och jigarrang va hokoza .Bunday sanoatbop zotlar uchun xareterli bo`lgan urug`ning qoramtir rangi boshqa rangdagi mutatlardan dominantlik qiladi.Agar qoramtir urug`dan chiqqan gomozigota kapalakni qizil urug`dan chiqqan gomozigota kapalk bilan chtishtirilsa; 1- birinchi va ikkinchi avlod duragaylarining urug`i qanday rangda bo`ladi? 2- Birinchi avlod duragaylari bilan qizil rangli urug`dan olingan gomozigotali dastlabki kapalak o`rtasida taxliliy chtishtirish o`tkazilsa, qanday avlod hosil bo`ladi? 27. Qora ko`zli geterozigotali erkak bilan ko`k ko`zli ayol turmush qurildi. Farzandlarning ko`zi qanday rangda bo`lishini aniqlang (ko`k ko`z- autosoma bilan bog`langan retsessiv belgi) 28. Oilada ota-onalardan biri normal , ikkinchisi polidaktiliya (oltibarmoqli) Ulardan normal (besh barmoqli) bola tug`ildi. Keyingi bolaning normal tug`ilishi ehtimoli qanday? (polidaktiliya autosoma bilan bog`liq dominant belgi) 29. Kar-soqov (retsessiv ) ayol bilan normal eshitadigan erkak nikohidan kar-soqov bola tug`ilgan. Ota-ona genotiplarini aniqlang? 30. Eron mushuklarida uzun junlilik kalta junlilikka nisbatan ustunlik qiladi. Kalta junli erkak mushuk uzun junli urg`ochi mushuk bilan chatishtirilganda 3ta uzun va 3 ta kalta junli mushukchlar tug`ildi. Kalta junli erkak mushukning genotipi qanday? 31.Itlarda qattiq – jun – dominant, yumshog`i – retsessiv belgi hisoblanadi.Qattiq junli ota- onadan qattiq junli kuchuk bola tug`ildi. Kuchuk bola genotipda yumshoq jun allel geni borligini bilish uchun uni qaysi it bilan chatishtirish lozim? 31. Qora (AA) va qizil (aa) rangli qoramollar chatishtirilganda F 2 dagi fenotipik nisbatni aniqlang. A) 1:1 B) 3:1 C) 2:1 D) 2:1:2 32. Mongoloid ko`zli erkak yevropoid ko`zli ayolga uylandi. Agar oilada yewopoid ko`zli qiz bola tug`ilgan bo`lsa, keyingi tug`ilajak farzandlarning fenotipini aniqlang (mazkur belgilaming genlari autosomalarda joylashgan, yevropoid ko`z shakli retsessiv belgi). A) o`g`il bolalar mongoloid, qiz bolalar yevropoid ko`zli B) o`g`il bolalar yevropoid, qiz bolalar mongoloid ko`zli C) 50% mongoloid, 50% yevropoid ko`zli farzandlar D) 100% farzandlar mongoloid ko`zli 33. Rezus-manfiy (Rh - ) ota-onadan rezus-musbat (Rh + ) bola tug`iladimi? (rezus-musbat Rh + dominant holda irsiylanadi) A) faqat og`il bolalar B) faqat qiz bolalar C) ha D) yo`q 34. Bir juft belgisi bo`yicha geterozigota organizm tahliliy chatishtirilganda fenotip bo`yicha qanday nisbatda xilma-xillik yuzaga keladi? A. 1:1 B. 1:2:1 C. 3:1 D. 9:3:3:1 Ma’rupov Akmaljon Akbarovich 35. Quyonlarda yungning normal uzunligi dominant (B), qisqaligi (b) restsessiv belgi hisoblanadi. Quyidagi genotipga ega organizmlar Bb x Bb o`zaro chatishtirilishidan qanday fenotipli organizmlar hosil bo`lishini aniqlang. A) 75% normal yungli, 25% qisqa yungli B) hammasi normal yungli C) 50% normal yungli, 50% qisqa yungli D) 25% normal, 50% oraliq, 25% qisqa yungli 36. Pomidor mcvasining qizil rangi (A) sariq rangi(a) ustidan dominantlik qiladi. Tajribada ota-onaorganizmlar qizil rangga ega edi, lekin ularchatishtiriiganda 3/4 qizil, 1/4 sariq rangli pomidor hosil bo`ldi. Ota-onaning genotipini aniqlang. A) AA x aa B) Aa x aa C) Aa x Aa D) AA x Aa 37. Pomidor mevasining qizil rangi (A) sariq rangi(a) ustidan dominantlik qiladi Tajribada ota- ona organizmlar qizil rangga ega edi, lekin ular chatishtirilganda 3/4 qizil, 1/4 sariq rangli pomidor hosil bo`ldi. F, duragaylarining genotipini aniqlang. A) 3 AA, 1 aa B) 3 Aa, l aa C) 2AA, 1 Aa, laa D) 1 AA, 2 Aa, l aa 38. Odamda qo`yko`zlik dominant, ko`kko`zlik retsessiv belgi. Nikohlangan yigit va qizning biri qo`yko`z, ikkinchisi esa ko`kko`z bo`lsa, ular farzandlarining ko`zi qanday bo`ladi? A) 75% qo`yko`z, 25% ko`kko`z B) 100% qo`yko`z C) 50% qo`yko`z, 50% ko`kko`z D) 25% qo`yko`z, 75% ko`kko`z 39. Drozofila meva pashshasida normal qanot dominant (W), egilgan qanot retsessiv (w) gen ta`sirida rivojlanadi. Naslda F 1 da 3:1 nisbat olish uchun qanday genotipli pashshalar o`zaro chatishtirilishi kerak? A) WW x ww B) ww x ww C) Ww x Ww D) WW x Ww 40. Drozofila meva pashshasida normal qanot dominant (T), egilgan qanot retsessiv (t) gen ta`sirida rivojlanadi. Naslda F 2 da 3:1 nisbat olish uchun qanday genotipli pashshalar o`zaro chatishtirilishi kerak? A) TT x tt B) tt x tt C) Tt x Tt D) TT x Tt 41. Drozofila meva pashshasida normal qanot dominant (U), egilgan qanot retsessiv (u) gen ta`sirida rivojlanadi. Naslda F 1 da 1:1 nisbat olish uchun qanday genotipli pashshalar o`zaro chatishtirilishi kerak? A) Uu x uu B) uu x uu C) Uu x Uu D) UU x Uu 42. Ipak qurti lichinkalarining yo`1-yo`lligi (A), bir xil rang (a) lichinka ustidan dominantlik qiladi. Yo`1-yo`l geterozigotali qurtdan chiqqan kapalak bir xil rangli qurtdan chiqqan erkak kapalak bilan chatishtiriladi. FI bo`g`inning fenotipi va genotipini toping. A) 50% yo`1-yo`l, 50% bir xil rangli, Aa, aa B) 75% yo`1-yo`l, 25% bir xil rangli; AA, 2Aa, aa C) 50% yo`1-yo`l, 50% bir xil rangli; AA, aa D) 100% yo`1-yo`l rangli; Aa 43. Ipak qurti umg`ining qoramtir rangi (A) oq rangi (a) ustidan dominantlik qiladi. Geterozigotali urg`ochi kapalak shunday erkak kapalak bilan chatishtirilishidan qanday fenotipli nasl olinadi? A) 25% qoramtir, 75% oq B) 50% qoramtir, 50% oq C) 100% qoramtir D) 75% qoramtir, 25% oq 44. G`o`zada tolasining qo`ng`ir rangi gomozigota holatdagi gen bilan ifodalanadi. Ushbu genning retsessiv alleli oq rangni yuzaga keltiradi. Gelerozigota holdagi individlarda tolasi novvot rangda bo`ladi. Qo`ng`ir tolali bilan oq tolali g`o`za navlari chatishtirilganda F 1 da 1800 ta o`simlik olingan. Shundan nechtasining tolasi novvot rangda bo`ladi? A)1800 B) 450 C) 900 D) 1450 45. G`o`zada tolasining qo`ng`ir rangi gomozigota holatdagi gen bilan ifodalanadi. Ushbu genning retsessiv alleli oq rangni yuzaga keltiradi. Geterozigota holdagi individlarda tolasi nowol rangda bo`ladi. Qo`ng`ir tolali bilan oq tolali g`o`za navlari chatishtirilganda F 2 dagi duragaylar orasidan 580 tasining tolasi novvot rangli bo`lgan. Duragaylardan nechtasi qo`ng`ir rangli tolaga ega? Ma’rupov Akmaljon Akbarovich A) 1160 B) 290 C) 1740 D) 580 46. Pushti rangli qulupnaylami o`zaro chatishtirilganda olingan avlodlar orasida 1500 o`simlik qizil rangli chiqdi. Duragaylar orasida taxminan nechtasi pushti rangli bo`lgan? A) 1500 B) 3000 C) 750 D) 4500 47. Odamlarda sochning jingalak bo`lishi (J), tekis bo`lishi (j) geni ustidan chala dominantlik qiladi, shuning uchun geterozigotalilaming sochi to`lqinsimon bo`ladi. Sochlari jingalak bo`lgan ayol, sochi tekis bo`lgan erkakga turmushga chiqdi. Bu oila farzandlarining fenotipi va genotipini aniqlang. A) 75% jingalak va 25% silliq; JJ, Jj, jj B) 100% to`lqinsimon; Jj C) 50% to`lqinsimon va 50% silliq; Jj, jj D) 50% jingalak va 50% silliq; JJ, jj 48. Odamlarda sochning jingalak bo`lishi (J), tekis bo`lishi (j) geni ustidan chala dominantlik qiladi, shuning uchun geterozigotalilaming sochi to`lqinsimon bo`ladi. Oiladagi farzandlarning 25% jingalak, 50% to`lqinsimon va 25% silliq sochli Ota-ona organizmlarining genotipini toping. A) JJ x Jj B) JJ x jj C) Jj x Jj D) Jj x jj 49. Odamlarda sochning jingalak bo`lishi (J), tekis bo`lishi (j) gem ustidan chala dominantlik qiladi, shuning uchun geterozigotalilaming sochi to`lqinsimon bo`ladi. Sochlari to`lqinsimon bo`lgan ayol, sochi tekis bo`lgan erkakga turmushga chiqdi. Bu oila farzandlarining fenotipi va genotipini aniqlang. A) 75%jingalak va 25% silliq; JJ, Jj, jj B) 100% to`lqinsimon; Jj C) 50% to`lqinsimon va 50% silliq; Jj, jj D) 50% jingalak va 50% silliq; JJ, jj 50. Dengiz cho`chqachalarining silliq junli bo`lishi retsessiv genga bog`hq, hurpaygan bo`lishi esa dominant gen bilan aniqlanadi. Hurpaygan junli ikkita dengiz cho`chqachalari chatishtirilganda, ulardan 36 tasi hurpaygan va 11 tasi silliq junli bo`ldi. Ularning ichida nechtasi dominant gomozigotali ekanligini aniqlang. A. 12 B. 18 C. 24 D. 36 51. Kulrang shortgom zotli sigir va buqalami chatishtirish natijasida 270 ta buzoqchalar olindi. Ulardan 136 tasi ota-ona rangiga o`xshaydi. Qolgan buzoqchalaming genotipini, fenofipini va ulaming miqdorini aniqlang. Bu misolda chatishtirish natijasida kulrang, oq va qora rangli mollarning ham bo`lishini e`tiborga oling. A) AA,aa - kulrang, oq 90 tadan B) Aa, aa - qora, oq 65 tadan C) Aa,aa - qora, oq 67 tadan D) Aa,Aa - kulrang, qora 134 tadan 52. Sariq va yashil rangli gomozigota bo`lgan no`xatlarni chatishtirishda F 2 da fenotip jihatdan qanday nisbatda ajralish olish mumkin? A) 2:1 B) 1:2:1 C) 3:1 D) 1:1 53. Qaysi organizm chalishtirilganda F 1 da fenotip bo`yicha 1:1 nisbat kuzatiladi? A) AA x AA B) Aa x Aa C) AA x aa D) Aa x aa 54. Odamlarda kipriklarning uzun bo`lishi W genga, kalta bo`lishi w genga bog`liq. Uzun kiprikli ayol bilan kalta kiprikli erkak turmushidan 9 ta farzand tug`ildi deb faraz qilaylik. Ularning 4 tasi uzun kiprikli, 5 tasi kalta kiprikli bo`lsa ota- ona genotipini aniqlang. A) ♀Aa x ♂aa B) ♀aa x ♂AA C) ♀AA x ♂aa D) ♀aa x ♂Aa 55. Tovuqlarda gulsimon toj dominant (A), oddiy toj (a) retsessiv. Tajribada gulsimon tojli tovuqlar oddiy tojli xo`rozlar bilan chatishtirildi. F 2 duragaylarining fenotipini toping. A) 1 ta gulsimon tojli, 2 ta oddiy tojli B) 3 ta gulsimon tojli, 1 ta oddiy tojli C) 3 ta oddiy tojli, 1 ta gulsimon tojli D) 1 ta gulsimon tojli, 1 ta oddiy tojli 56. Tovuqlarda gulsimon toj dominant (A), oddiy toj (a) relsessiv. Tajribada gulsimon lojli tovuqlar oddiq tqjli xo`rozlar bilan chatishtirildi. F 2 duragaylarining genetipik nisbati qanday bo`ladi? A. 1:2:1 B. 3:1 C 1:1:1:1 D 9:3:3:1 57. Odamlarda sepkillarning bo`lishi dominant genga, sepkillarning bo`lmasligi retsessiv genga bog`liq. Sepkilli ayol bilan sepkillari bo`lmagan erkak turmushidan beshta farzand tug`ildi deb Ma’rupov Akmaljon Akbarovich faraz qilaylik. Ularning 3 tasi sepkilli, 2 tasi sepkilsiz bo`lsa, ota-ona genotipi qanday bo`ladi? A) AA x Aa B) aa x AA C) Aa x Aa D) Aa x aa 58. Tovuqlarda gulsimon toj dominant (A), oddiy toj (a) retsessiv. Tajribada gulsimon tojli tovuqlar oddiq tojli xo`rozlar bilan chatishtirildi. F 1 duragaylanning fenotipi va genotipini toping. A) oddiy tojli, Aa B) gulsimon tojli, Aa C) gulsimon tojli, AA D)gulsimon tojli, aa 59. Dukkagi oddiy (dominant) shaklli no`xat navi dukkagi bo`g`imli shaklga ega bo`lgan navi bilan chatishtirilsa F 2 genotip bo`yicha qanday ajralish namoyon bo`ladi? A) 3:1 B) 13:3 C) 1:2:1 D) 1:1 60. Shoxsiz (AA) sigir bilan shoxli (aa) buqani chatishtirish natijasida F 2 da necha foiz buzoqchalar shoxli bo`ladi? A. 50 B. 75 C. 25 D. 15 61. Qora rangli geterozigota (Aa) quyonlar o`zaro chatishtirilsa olingan duragaylaming necha foizi qora rangli gomozigota holatda bo`ladi? A. 25 B. 100 C. 50 D. 75 62. Qora rangli (AA) molni qizil rangli (aa) buqa bilan chatishtirilganda, F 2 da necha foiz duragaylar qora rangli bo`ladi? A. 75% B. 25% C. 100% D. 0% 63. Quyonlarda yungning normal uzunligi dominant (B), qisqaligi (b) restsessiv belgi hisoblanadi. Quyidagi genotipga ega orgamzmlar Bb x BB o`zaro chatishtirilishidan qanday fenotipli organizmlar hosil bo`lishini aniqlang. A. 75% normal yungli, 25% qisqa yungli B. hammasi normal yungli C. 50% normal yungli, 50% qisqa yungli D. 25% normal, 50% oraliq, 25% qisqa yungli 64. Otoskleroz kasalligi o`rta quloq suyakchalarining noto`g`ri rivojlanishidan kelib chiqadi. Karlikka olib keluvchi bu kasallik autosoma-dominant holda irsiylanadi. Ota-ona geterozigotali bo`lgan oilada gomozigota kasal bolalarning tug`ilish ehtimolligini toping. A. 50% B. 100% C. 25% D. 75% 65. Tajriba uchastkasida no`xat o`simligining 5000 ta urug`i ekildi. Ekilgan urug`dan 1210 tasi past bo`yli o`simlik bo`lgan. Past bo`yli o`simliklarning irsiylanish xarakterini aniqlang. A. oraliq B. retsessiv C. dominant D. epistaz 66. Tajriba uchastkasida no`xat o`simligining 5000 ta urug`i ekildi. Ekilgan urug`dan 1210 tasi past bo`yli o`simlik bo`lgan. Ota-ona fenotipini toping. A. uzun va kalta poyali B. normal poyali C. kalta poyali D. uzun poyali 67. Tajriba uchastkasida no`xat o`simligining 5000 ta urug`i ekildi. Ekilgan urug`dan 1210 tasi past bo`yli o`simlik bo`lgan. Ota-ona genotipini toping. A. AaBb x AaBb B AA x aa C. Aa x aa D. Aa x Aa 68. O`rta quloq suyakchalarining noto`g`ri rivojlanishidan otoskleroz kasalligi kelib chiqadi. Karlikka olib keluvchi bu kasallik autosoraa - dominant holda irsiylanadi. Ota-ona geterozigotali bo`lgan oilada genotipi ota- onakiga o`xshash bolalarning tug`ilish ehtimolim toping A. 75% B. 25% C. 100% D. 50% Ma’rupov Akmaljon Akbarovich C H A L A D O M I N A N T L I K Hayvon va o‘simliklar ustida olib borilgan tajribalarda birinchi bo‘g‘in duragaylarida chala dominantlik hodisasi aniqlandi. Bunday hodisa Mendel tajribalarida ham kuzatildi. Ya’ni birinchi bo‘g‘in duragaylarida ota yoki onaning belgilari to‘liq ko‘rinmaydi. Faqatgina ota yoki onaga ozgina o‘xshaydi. Misol: oq va sariq gulli nomozshomgul chatishtirilib pushti gulli duragay olinadi. Bunda ikkinchi bo‘g‘in duragayning fenotip bo‘yicha ajralishi (3:1) genotip bo‘yicha (1:2:1) ajralishga mos kelmaydi. Chunki geterozigota (Aa) gomozigotadan (AA) tashqi ko‘rinishi bilan farq qilmaydi. Chala dominantlikda 2-bo‘g‘inida duragaylarning belgilar bo‘yicha fenotip va genotip ajralishi bir xil bo‘ladi. Ya’ni dominant gomozigota (AA) geterozigota (Aa) dan farq qiladi. Nisbat quyidagicha bo‘ladi: 1 (AA) sariq: 2 (Aa) pushti: 1 (aa) oq gulli, shartli ravishda sariq - dominant, oq esa - retsissiv deb olinadi. Chala dominantlikni to‘la dominantlikdan ajratish uchun harflar ustiga chiziq qo‘yiladi. Masalan: (Āa). C H A L A D O M I N A N T L I K K A D O I R M A S A L A L A R G`o`zada malla rangli tola oq tola ustidan qisman dominantlik qilgani uchun F 1 bo`g`inda novvotrang tolali forma hosil bo`ladi. Agar F 1 duragaylari o`zaro chatishtirilsa, F 2 da qanday natija olinadi? Nomoshomgulning qizil va pushti gultojibargli formalari oq gultojibargli formasi bilan chatishtirilganda, birinchi chatishtirishda F 1 pushti gultojibargli , ikkinchi chatishtirishda 50 % pushti, 50% oq gultojibargli formalar xosil bo`ladi. Xar ikkala tajribadagi ota-ona va F 1 duragaylarining genotipini aniqlang? Talasemiya (normal gemoglabin sintezining buzilishi) qisman dominant belgi sifatida nasldan-naslga o`tadi. Bu kasallik bo`yicha gomozigotali formalar 90-95 % xollarda nobud bo`ladi. Geterozigota formalarda kasallik yengil o`tadi; a) ota-onalardan biri talasemiya bilan kasal, ikkinchisi sog`lom bo`lsa, farzandlarning mazkur kasallik bilan og`rish e`xtimoli qanday? b) ota-onalarning ikkisi ham talasemiya kasalligining yengil formasi bilan og`rigan bo`lsachi? G`o`zaning poyasi, shoxlari barglari antosian rangli- Rp va yashil rangli- rp bo`ladi. F 1 och antosian rangli bo`ladi. Quyidagi genotipli o`simliklar chatishtirilganda, qanday fenotipli o`simliklar hosil bo`ladi? a) RpRp x Rprp; b) Rpro x rprp; v) RpRp x rprp G`o`zning och antosian rangli o`simliklari o`zaro chatishtirishlishidan 680 ta o`simlik olindi. Shundan 340 tasi och antosian rangli. Qolgan o`simliklarning qanchasi yashil rangli bo`ladi? Dengiz cho`chqalrining qaymoq rang junli erkak va urg`ochilari chatishtirilgan, naslda 52 ta sariq rangli, 99 ta qaymoq rangli, 41 ta oq individlar paydo bo`ldi.Tajriba yakunlari kutilgan natijaga qanchalik mos kelishini statistik usulda toping? Ma’rupov Akmaljon Akbarovich B`azan qarama-qarshi belgiga ega bo`lgan organizmlar o`zaro chtishtirilsa F1 bo`g`inda ota yoki onaning dominant belgisi to`liqsiz Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|