Islom tarixi va falsafasi

“Interpretation and researches” 
International scientific journal volume 1 issue 2 
116 
boshlanishi haqidagi ta’limot. Bu ta’limot Qur’on suralarida oxirat kunining 
boshlanishi bilan bog‘liq dahshatli hodisalar, barchaning halok bo‘lishi, keyin 
odamlarning tirilishi, o‘rindan turishi, birma-bir so‘roq qilinib, savob va gunohlar 
o‘lchanishi, shunga qarab odamlarning jannat yoki do‘zaxga kiritilishi, do‘zax 
azoblari va jannat rohatlari va hokazolar bayon etilgan. 
Abu Bakr ar- Roziy kompozitisiyaga oid asarida atomizm haqidagi zamonaviy 
ilohiyot bahslari ta’siri ko‘rinadi. Shuningdek, islom olamidagi falsafiy oqimlarda 
nasroniy va yahudiy qarashlari ham ma’lum darajada ishtirok etgan[8]. 
Islom ta’limotida jannat va do‘zax masalasiga ham alohida to‘xtalib o‘tiladi: 
Jannat (arabcha- bog‘, bo‘ston)- taqvodor insonlar narigi dunyoda rohat va 
farog‘atda yashaydigan joy. Qur’onda jannat haqida bir necha yerda bayon qilingan 
(47: 15-55, 46-78; 76:11-12). Islom dini aqidasi bo‘yicha, bu dunyodagi hayoti 
davrida imonli holida ezgu ishlar bilan shug‘ullangan kishilarga jannatdan joy 
beriladi. Jannatda hayot abadiy bezavoldir. Jannatning 8 ta eshigi bor deb fikr 
yuritiladi. 
Do‘zax (forscha, arabcha- nor, jahannam, jahim)- din talablarini bajarmagan 
gunohkorlar oxiratda jazolanadigan joy. Islom dinidagi asosiy tushunchalardan biri. 
Qur’onda do‘zax haqida bir necha o‘rinda ta’kidlab o‘tilgan (6: 128; 11: 106, 107). 
Do‘zax Alloh kofirlar va gunohkor bandalarga jazo berishi uchun yaratilgan. Diniy 
tasavvurga ko‘ra, do‘zax dahshatli chuqurlik, ichida olov yonib turadi. Do‘zax bir 
necha tabaqadan iborat bo‘lib, har bir gunohkor o‘z gunohiga qarab tabaqalarda 
jazolanadi. Islom diniga ko‘ra do‘zaxning 7 ta darvozasi bor. 
Xulosa: Ko‘rinib turibdiki, islom dini har taraflama mukammal, kamchiliklarsiz 
din hisoblanadi. Xoh ilmiy jihatdan, xoh falsafiy jihatdan, xoh diniy ta’limot nuqtayi 
nazaridan olib qaralsa ham islom dinidagi ajoyib tizimni, aniqlikni ko‘rishimiz 
mumkin bo‘ladi. Islom dinining muqaddas kitobi hisoblangan Qur’onni mukammal 
orqali inson ko‘p tomonlama muvaffaqiyatga erishishi mumkin. Oddiy misol, 
Qur’onni bilish, uning mohiyatini anglash orqali inson ruhiy, ma’naviy, aqliy 
barkamollikka erishadi. Insonda iroda, sabr-toqat, matonat kabi ijobiy hislatlarning 
yanada sayqallanishi kuzatiladi. Insonlarda Allohga, uning taqdiriga ishonch, yomon 
qilmishlar uchun Alloh oldida shaxsiy javobgarlikni anglab yetish va buning 
natijasida Allohning hukmidan qo‘rquv kabi tuyg‘ular kuzatiladi. Natijada insonlar 
o‘z-o‘zidan yomon ishlardan, umuman olganda gunoh qilishdan tiyilishadi. 
Insonlarni yomon yo‘ldan qaytargani, yaxshi yo‘lga yetaklagani uchun ham islom 
dini haq din, adolatli din hisoblanadi. 
Islom dinida har bir muslim va muslima uchun farz hisoblangan 5 vaqt namozda 
ham ulkan hikmat jamlangan. Namoz inson ruhini yuksaltiradi. Olimlarning 
aytishlariga qaraganda namoz eng yaxshi gimnastika ham hisoblanadi. Ya’ni sajda, 
ruku kabi namoz amallarini bajarish jarayonida inson tanasi uchun foydali 

---