«Научный импульс» Январь, 2023 1503 ta’lim tizimida informatika va axborot texnologiyalari fanini

---

Международный научный журнал № 5 (100), часть 1 
«Научный импульс» Январь, 2023 
1503 
TA’LIM TIZIMIDA INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FANINI 
O‘QITISHDA ZAMONAVIY INNOVATSION G‘OYALAR
Farg‘ona ICHSHUI kasb-hunar maktabi
Informatika va axborot texnologiyalari
fani o‘qituvchisi
Nurmatova Azimaxon Abdullajon qizi
To‘lqinov Ziyodullo Xayrullo o‘g’li 
Maxsus fan o‘qituvchisi
Annotatsiya:ta’lim tizimida informatika va axborot texnologiyalari fanini o‘qitishda 
zamonaviy innovatsion g‘oyalar xaqida ma’lumotlar berilgan. 
Kalit so‘zlar: yangi innovatsion texnologiyalar, axborot texnologiyalar.
 
So‘nggi yillarda kompyuterlar va axborot texnologiyalari hayotimizga dadil kirib 
kelmoqda. Kompyuterlar bugungi kunda axborotni olish va qayta ishlashning muhim 
vositasi bo‘lib, uning tezligi tasavvurni hayratga soladi. Shunday ekan, bu vositalarni ta’lim 
jarayoniga joriy etishni hozirgi davrda tabiiy hol deb hisoblash mumkin. Didaktik darslikda 
foydalaniladigan kompyuter jarayonlarini tizimlashtirishga harakat qilaylik. Multimedia 
texnologiyalari tufayli o‘qituvchi larda qiziqish va qiziqish uyg'otadi. U fikrlash faoliyatini 
faollashtiradi va o‘tilgan materialni samarali o‘zlashtirishga imkon beradi. Amalda 
ko‘rsatish qiyin bo‘lgan jarayonlarni modellashtirish va namoyish qilish imkonini beradi. 
Materialni o‘zlashtirish tezligi bilan bir qatorda uni tushunish, tushunish o‘qitishni yakka 
tartibda olib borish imkonini beradi. Informatika va axborot texnologiyalari, Internet 
ilovalarini ishlab chiqish darslarida o‘quvchilarning fikrlash qobiliyatini rivojlantirish 
maqsadida kompyuterda internet texnologiyalarisiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. O‘qituvchi 
dars davomida o‘quvchilarga ma’lum hajmdagi darslarni beribgina qolmay, balki ularda 
turli xil vositalar, jumladan, kompyuterdan foydalangan holda mustaqil ravishda boshqa 
ma’lumotlarni izlash istagini ham shakllantirishi kerak. 
Hozirgi kunda ta’limga, ilm-fanga qanchalik katta e’tibor berilar ekan, shu borada 
inson kamolotining har tomonlama yetuk shaxs bo‘lib shakllanishida ma’naviy tarbiyaning 
ahamiyati beqiyos ekanligini unutmasligimiz lozimdir. Fanga nisbatan hurmat, ma’rifatli 
bo‘lish, ma’naviy tarbiyali bo‘lish ta’limning tarbiyaviy maqsadida namayon bo‘ladi.
Ta’lim tizimida informatika va axborot texnologiyalari, internet ilovalarni ishlab 
chiqish fanlarini o‘qitishda zamonaviy innovatsion metodlarni qo’llash natijasida dars 
maqsadiga erishish oson bo‘ladi. 
Masalan ko’p tadqiqotlarda oliy ta’lim tizimida dars jarayonlarida SWOT tahlil, Venn 
diagrammasi, Aqliy xujum, Blits so’rov metodlaridan ko’p foydalaniladi. Kasb-hunar 
maktablarida esa ko’proq Aqliy xujum, Blits so’rov, Kichik guruhlarda ishlash, FSMU 
metodi, T-Jadvali, klaster metodlari dars mashg‘ulotlarida qo’llanilib keladi. Misol uchun 

---

Международный научный журнал № 5 (100), часть 1 
«Научный импульс» Январь, 2023 
1504 
FSMU metodi mashg‘ulotda o‘rganilayotgan mavzuning muhokamasi jarayonida unga doir 
masalalar bo‘yicha o‘quvchilar o‘z fikrlarini bayon qilishlari, shu fikrlarni asoslovchi 
sabablarni ko‘rsatishlari, ularni tasdiqlovchi misolllarni keltirishlari va pirovardida 
umumlashtiruvchi xulosalar chiqarishlarini o‘rgatish va mashq qildirish metodidir. 
FSMU metodining umumiy sxemasi: 
F – fikringizni bayon eting; 
S – fikringizni asoslovchi sabab ko‘rsating; 
M – ko‘rsatgan sababingizni tasdiqlovchi misol keltiring; 
U – fikringizni umumlashtiring.
Bu metod o‘quvchilarni erkin fikrlashga, o‘z fikrini himoya qilishga va boshqalarga o‘z 
fikrini o‘tkazishga, ochiq holda bahslashishga, bahs-munozara madaniyatiga, shu bilan bir 
qatorda, o‘quvchilar tomonidan o‘quv jarayonida egallangan bilimlarni tahlil etishga va 
o‘zlashtirish darajasini aniqlashga, baholashga o‘rgatadi. 
Har bir jamiyatning kelajagi uning ajralmas qismi va hayotiy zarurati bo‘lgan ta’lim 
tizimining qay darajada rivojlanganligi bilan belgilanadi. O‘zbekiston Respublikasi prezidenti 
Shavkat Miromonovich Mirziyoyev aytganidek “Agar mendan sizni nima qiynaydi?” deb 
so‘rasangiz, farzandlarimizning ta’lim va tarbiyasi deb javob beraman degan so‘zlaridan 
ham bunga yana bir karra misoldir.
Bugungi kunda mustaqil taraqqiyot yo‘lidan ildam borayotgan mamlakatimizning 
uzluksiz ta’lim tizimini isloh qilish va takomillashtirish, yangi sifat bosqichiga ko‘tarish, unga 
ilg‘or pedagogik va yangi innovatsion zamonaviy axborot texnologiyalarini joriy qilish va 
ular orqali ta’lim samaradorligini oshirish bugungi kunning dolzarb masalalaridan biridir.
Ta’lim tizimining bugungi vazifasi, o‘qituvchilarning yangi innovatsion axborot 
texnologiyalari orqali dars davomida samarali foydalanib o‘quvchilarga ma’lumotlarni aniq 
va tushunarli qilib yetkazib berish hisoblanadi. 
Shuning uchun ham dars davomida o‘qituvchi o‘quvchilarning matematika fanini 
tushunarli aniq qilib o‘rganib borishida ham, darslarni yangi innovatsion zamonaviy axborot 
texnologiyalaridan foydalanib tashkil etish va o‘rgatish maqsadga muoviqdir. 
O‘quvchilarning mustaqil bilim olish qobiliyati qanchalik yaxshi tashkil etilgan bo‘lsa, 
dars shunchalik samarali va sifatli o‘tadi. Kompyuter o‘quvchilarning mustaqil ishlash 
qobiliyatini oshiradi, o‘qituvchi esa o‘tilgan materialni o‘zlashtirish jarayonini turli yo‘llar 
bilan boshqara oladi. “Infomatika va axborot texnologiyalari fanini o‘qitishda innovatsion 
yondashuvlar” kompyuter o‘qituvchilarining malakasini oshirish kursining o‘quv dasturi 
asosida o‘qituvchilarni o‘qitishdagi zamonaviy yondashuvlar va innovatsiyalarning mazmun 
va mohiyatini ochib beradi. Keling, fanlarni o‘rganishingiz kerak bo‘lgan ba’zi mobil 
ilovalardan misollarni ko‘rib chiqaylik. Asosiy hisoblash ko‘nikmalarini rivojlantirish uchun 
“Yosh kompyuterchi zukkolik" ilovasi. Ilova kompyuterda tezkor hisob-kitoblar uchun 
mavjud algoritmlarni aks ettiradi. Har bir o‘qituvchi ularni o‘rganishi va keyin nazariy 
bilimlarini amaliy mashg‘ulotlarda mustahkamlashi, shu bilan og‘zaki arifmetikaning amaliy 
tajribasini boyitishi mumkin. Fanni o‘qitishda innovatsion yondashuvlar moduli bo‘yicha 

---

Международный научный журнал № 5 (100), часть 1 
«Научный импульс» Январь, 2023 
1505 
o‘quv uslubiy majmua o‘quvchiga yangi g‘oyalar, me’yorlar, qoidalar, boshqalar tomonidan 
yaratilgan ilg‘or g‘oyalar, me’yorlar, qoidalarni tabiiy qabul qilish bilan bog‘liq sifatlar, 
ko‘nikmalarni shakllantirish imkonini beruvchi tarbiyani yaratishga o‘rgatadi. innovatsion 
ta’lim deb ataladi. Innovatsion ta'lim jarayonida qo‘llaniladigan texnologiyalar innovatsion 
ta'lim texnologiyalari yoki ta'lim innovatsiyalari deb ataladi. 
Ta’lim innovatsiyasi – ta’lim sohasidagi yoki o‘quv jarayonidagi muammoni yangicha 
yondashuv asosida hal etishda qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan, avvalgidan ko‘ra samaraliroq 
natijani kafolatlay oladigan shakl, usul va texnologiya.
Bugungi kunda ta’lim tizimi oldida turgan ta’lim innovatsiyalarini jahon ta’lim 
standartlari darajasida joriy etish va ta’lim innovatsiyalarini joriy etish orqali har 
tomonlama yetuk ijodiy, boy ma’naviyatli, kasbiy, milliy va umuminsoniy qadriyatlarni 
ta’minlash orqali ta’lim samaradorligini oshirish, ta’lim muassasalarining pedagogik 
xodimlari, Xususan, har bir fan o‘qituvchisi mustaqillik g‘oyasi ruhida tarbiyalangan 
barkamol shaxsni kamol toptirish kabi vazifalarni hal etishda o‘zining pedagogik faoliyatini 
tubdan o‘zgartirishi zarur. Mamlakatimiz bo‘ylab umumta’lim maktablariga katta e’tibor 
qaratilib, maktablarimizni jahon andozalari darajasida jihozlash ishlari olib borilmoqda. 
Bugungi kunda uzluksiz ta’lim tizimidagi ta’lim muassasalari, jumladan, umumiy o‘rta ta’lim 
maktablari o‘qituvchilari oldida yangi vazifalar, ya’ni fanni o‘zlashtirish sifatini oshirish 
vazifalari turibdi. Shu munosabat bilan matematika o‘qitishda turli metodlardan 
foydalaniladiki, ularning asosiy maqsadi informatika va axborot texnologiyalari, internet 
ilovalarini ishlab chiqish fanini o‘qitishni joriy etish va o‘zlashtirishdan iborat. 
Ta`lim tizimida ham informatika fanlarini o‘qitishda yangi texnik vositalar, shu 
jumladan, kompyuter va boshqa axborot texnologiyalarining jadal kirib kelayotgan hozirgi 
davrida fanlararo uzviylikni ta`minlash maqsadida informatika fani yutuqlaridan 
foydalanishni tashkil etish o‘quvchilarning bilim olish samaradorligini oshirishga juda katta 
yordam beradi. 
Kompyuter texnikalarini maktab ta`lim muassasalariga tatbiq etish, o‘qitish 
jarayonini optimallashtirishga keng yo‘l ochib beradi. 
Keyingi o‘n yillikda ta`lim tizimida informatika fanini o‘qitishda kompyuterlardan 
va yangi innovatsion zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanish bir necha asosiy 
yo‘nalishlarda olib borildi. Bularga kompyuter yordamida bilimni baholash, turli tipdagi 
o‘rgatuvchi dasturlarni ishlab chiqish va rivojlantirish, bilishga oid mantiqiy o‘yinlarni ishlab 
chiqish va boshqalar turdagi yangidan yangi o‘quvchilarning fan bo‘yicha mustaqil o‘z 
ustida ishlashlari uchun yordam beradigan zamonaviy innovatsion dasturlar ishlab chiqildi. 
Misol uchun dasturni o’rgatadigan ilova dasturlari, platformalardir. Platformalar – 
www.uzbekcoders.uz, www.uz.khanacademy.org. Bu dasturlar va video darslar orqali 
o‘quvchilar dars davomida o‘rgatilgan mavzularni yanada mustahkamlab olishiga juda katta 
yordam beradi. 
Hozirgi kunda ta’lim jarayonida yangi innovatsion zamonaviy axborot 
texnologiyalaridan foydalanish va uni o‘quv jarayonida qo‘llashga bo‘lgan qiziqishga 

---

Международный научный журнал № 5 (100), часть 1 
«Научный импульс» Январь, 2023 
1506 
bo‘lgan e’tibor kundan-kunga kuchayib bormoqda, bunday bo‘lishining sabablaridan biri, 
shu vaqtgacha ananaviy ta`limda o‘quvchilar faqat tayyor bilimlarni egallashga o‘rgatilgan 
bo‘lsa, yangi innovatsion zamonaviy axborot texnologiyalarida ularni egallayotgan 
bilimlarini o‘zlari qidirib topishlariga, mustaqil o‘rganib, tahlil qilishlariga, hatto xulosalarni 
ham o‘zlari keltirib chiqarishlariga o‘rgatadi. O‘qituvchi bu jarayonda shaxsni rivojlanishi, 
shakllanishi, bilim olishi va tarbiyalanishiga sharoit yaratadi va shu bilan bir qatorda 
boshqaruvchilik, yo‘naltiruvchilik funktsiyasini bajaradi.
Yangi innovatsion zamonaviy axborot texnologiyalarida o‘quvchilarni bilimli, 
yetuk va fanlarni chuqur o‘zlashtirishlarini ta`minlaydi. 
Xulosa o‘rnida shuni aytish joizki, zamonaviy axborot texnologiyalari vositalaridan 
informatikani o‘qitish, mavzularni tushuntirish va ko‘rgazmalar tashkil etishda ham 
foydalanish mumkin. Axborot texnologiyalari vositalaridan biri matematika fanini 
multimedia muhitida turli animatsiyalar, dasturlar orqali o‘qitishni tashkil etishdir. O‘qitish 
jarayonini axborot texnologiyalarining multimedia vositalari asosida talablar asosida tashkil 
etish o‘qituvchi mehnatini yengillashtirish, o‘quv jarayonini boshqarish, samaradorligini 
yanada oshirish imkonini beradi. Shu bilan bir qatorda ta’lim muassasasi rahbariyatiga 
o‘qituvchi , guruh, mutaxassisliklar bo‘yicha test natijalarini ko‘rib borish va ulaming 
o‘zlashtirish natijalariga baho berish, o‘qituvchilaming ma’ruza matnlari va boshqa 
mustaqil ishlariga mo‘ljallangan materiallarining tayyorlash sifatiga baho berish, 
multimedia vositalari asosida laboratoriya ishlarini bajarish uchun kompyuterda 
modellashtirilgan virtual stendlar joriy etish, kursni o‘zlashtirish bo‘yicha uslubiy 
materiallami tayyorlash uchun takliflar ishlab chiqish kabilami amalga oshirish imkoniyatini 
beradi.