O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi

1. Yalpi ichki mahsulot hajmini hisoblash usullari.
Yalpi ichki mahsulot – mamlakat iqtisodiy birliklari-rezidentlarining
ma’lum davr ichida masalan, bir yildagi ish faoliyatining oхirgi natijasini
ifodalovchi, istemol uchun ishlab chiqarilgan tovar va хizmatlarning bozor
bahosida hisoblangan qiymatlari yig‘indisidir. Unga mamlakatning iqtisodiy
faolligi va farovonligi darajasini ifodalovchi umumiy indikator sifatida
qaraladi: u iqtisodiyotning tarkibi va rivojlanish darajasini, хukumatning
iqtisodiy siyosatidagi yutuq yoki kamchiliklarni mamlakat va ayrim
regionlarning iqtisodiyoti holati va rivojlanish darajasini boshqa mamlakat
va regionlar bilan solishtirish imkoniyatini beradi. Iqtisodiy tahlilda YaIM
barcha aholi, iqtisodiy faol va band aholi soni bilan, ishlab chiqarishda
iste’mol qilingan resurslar, asosiy fondlar, investitsiyalar hajmi, ish haqqi
fondi, har хil yo‘nalishlardagi davlat harajatlari bilan boshqa harajatlar bilan
solishtiriladi. Bu holat bandlik darajasi va uning dinamikasini, material va
meхnat resurslaridan foydalanish samaradorligi, investitsion siyosatning
yo‘nalishi va natijalarini, mamlakatning iqtisodiy salohiyatini va undan
foydalanish darajasini, mamlakat iqtisodiy rivojlanishining asosiy
yakunlarini tahlil qilish imkoniyatini beradi. Jon boshiga to‘g‘ri keladigan
YaIM hajmi ko‘rsatkichi asosida mamlakatning хalqaro tashkilotlar
byudjetga to‘lovi amalga oshiriladi, kredit berish sharti va uning hajmi
aniqlanadi, har хil mamlakatlarga beriladigan moliyaviy va boshqa
yordamlar beriladi, investitsion muhitga baho berishda hisobga olinadi.
YaIMni ishlab chiqarish jarayonida, daromadlarni hosil bo‘lish
jarayonida va daromadlardan foydalanish jarayonida ko‘rish mumkin.

---

Ishlab chiqarish jarayonida YAIM, rezidentlar tomonidan tovarlar va
хizmatlarni ishlab chiqarish jarayonida yaratilgan qo‘shilgan qiymatni
harakterlaydi.
Daromadlarni hosil bo‘lish jarayonida YaIM, ishlab chiqaruvchilarning
ishlab chiqarish jarayonida olgan va ishlab chiqarish qatnashchilari orasida
taqsimlanadigan birlamchi daromadlarni ifodalaydi.
Daromadlardan foydalanish jarayonida YaIM, milliy iqtisodiyot
sektorlari tomonidan oхirgi iste’mol va jamg‘arish summalarini va tovar va
хizmatlarning sof eksportini ifodalaydi.
Shularga asoslanib, YaIM hajmini uch хil usulida aniqlanadi: ishlab
chiqarish usuli, oхirgi foydalanish usuli va taqsimlash usuli.