Rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi

Algoritmik hal etilmaslik. Shunday masalalar borki uning yechimini olish 
uchun umumiy algoritm (Tyuring mashinasi) mavjud emas, bu masalalarni 

---

tavsiflovchi kirish ma’lumotlari qo’llaniladigan algoritmlar ishlamaydi yoki 
cheksiz davom etadi.  
1-masala. 
𝝅 sonida 𝑥 sonining taqsimlanishini hisoblash;
𝝅 = 3,141592 … , 𝑓
9
(1) = 5.
𝝅 = 48𝑎𝑟𝑐𝑡𝑔(1/18) + 24𝑎𝑟𝑐𝑡𝑔(1/57) − 20𝑎𝑟𝑐𝑡𝑔(1/239).
Ixtiyoriy 
𝑛 uchun 𝑓
𝑥
(
𝑛) funksiyani hisoblash masalasi.
2-masala. Mukammal sonlarni hisoblash;
Mukammal son – bu o’zining bo’luvchilari yig’indisidan tashkil topgan son, 
masalan:
𝑆(1) = 1 = 1
𝑆(2) = 6 = 1 + 2 +3
𝑆(3) = 28 = 1 + 2 + 4 + 7 + 14.
Ixtiyoriy berilgan 
𝑛 soni uchun 𝑆(𝑛) ni hisoblash masalasi.
Algoritmni to’liq qurish bosqichlari bilan quyida tanishib chiqamiz:  
1) Masalaning qo’yilishi
2) Modelni qurish
3) Algoritmni ishlab chiqish
4) Algoritm to’g’riligini tekshirish
5) Kodlashtirish
6) Dasturni tekshirish
7) Hujjatlashtirish
Algoritmlarni tuzish – bu ijodiy ish bo’lib, ixtiyoriy zaruriy algoritmni tuzish uchun 
umumiy usullar mavjud emas, kishining ijodiy qobiliyatiga bog’liq.
Albatta, algoritmni aniq sxema bo’yicha tuzish zarur bo’lib qoladigan sodda hollar 
ham mavjud. Bunday hollarda yechilish algoritmi avval biron kim tomonidan 
olingan masalalarni misol keltirish mumkin. Masalan, differensial tenglamalarni 
sonli integrallash uchun Eyler metodi. Bu metod masalani yechish uchun umumiy 
holda ifodalangan algoritmdir.
Algoritmlar sifatini baholash uchun mezonlarni ko’raylik. Mavjud mezonlar juda 
taxminlashgan. Masalan, algoritmni bajarishda bajaruvchining xotira uskunalari 
hajmi yetarli bo’lmasa, u algoritm yomon deb hisoblanadi. Boshqa mezon sifatida 
algoritmning bajarilishi uchun talab qilinadigan vaqtni ko’rsatish mumkin. Vaqtni 
baholash bajaruvchining fizik xarakteristikalari hisobga olinishi kerak. Chunki har 
bir operatsiya har xil o’zgaruvchilar bilan bajarilganda vaqt ham har xil bo’ladi. 

---

Bunchalik aniq ma’lumotni har bir foydalanuvchi uchun yig’ib bo’lmaganligi 
sababli odatda o’rtacha tezkorlik qabul qilinadi. Ketma-ket bajarilayotgan 
operatsiyalar sonini aniqlab, uni o’rtacha tezkorlikka ko’paytirsa, algoritm 
bajarilishining amalga yaqin bo’lgan vaqtini topishimiz mumkin.
Demak, algoritmlarni baholash uchun ikkita asosiy kretiriya mavjud ekan.
1) Algoritmni ishlash vaqti bo’yicha baholash
2) Algoritmni bajarish uchun xotiradan egallagan hajmi bo’yicha baholash