Estetik tarbiyalashda musiqaning ahamiyati
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ǀ
ISSUE 3 ǀ 2022 ISSN: 2181-1601 Uzbekistan www.scientificprogress.uz Page 214 uning asosida yuksak emotsiyali qaxramon turadi. Musiqa o‘zida butun axloqiy-estetik g‘oyalarni mujassamlashtirgan bo‘lib, uning mazmuni, o‘ziga xos xususiyati, insonga ta’sir ko‘rsatish xislati ham ana shundadir. Bugungi kunda ayrim umumta’lim maktablarida musiqa xonalarining yo‘qligi, xonalarni texnika vosita va musiqa asboblari bilan ta’minlanmaganligi darsning samaradorligiga ta’sir qiladi. Bu esa o‘quvchilarning musiqa xaqidagi tasavvuri va bilim ko‘nikmasiga o‘z ta’sirini o‘tkizmasdan qolmaydi. Masalan dars jarayonida musiqa asboblaridan foydalanmasdan fonogramma orqali ijro etilishi o‘quvchilarning musiqiy qobiliyatlarini susaytiradi. Aksincha dars jarayonida musiqiy asboblar ishtirokida jonli ijro o‘quvchilar ongida ma’naviyatini yuksaltiradi, san’atga mehr uyg‘otadi, tasavvur doirasini kengaytiradi, idrokini rivojlantiradi va ruxini poklaydi. Ayniqsa dars jarayonida milliy cholg‘ularimiz dutor, rubob, doira chang kabilardan jonli ijro etish o‘quvchilarning qalbida milliy g‘urur, milliy qadriyatlar, an’analar va milliy urf-odatlar, o‘zligini anglash kabi tuyg‘ularni singdiriladi. “O‘zbek xalq qo‘shiqlari rang- barang janrlarda tarkib topgan bo‘lib, inson tug‘ulishidan tortib, to hayotining so‘nggi kunlarigacha bo‘ladigan jamini marosimlar, an’ana va udumlarning bari turli-tuman qo‘shiqlarda mujassamlashgan. Azaldan qo‘shiqsevar ajdodlarimiz ijtimoiy murakkabligini tabiat va jamiyat munosabatlarining sirlarini tug‘yonlarni qalbida jo qilishga intilgan”. Inson ruhiyatining ming bir xilda jilvalanishlari hasrat-nadomati, orzu-tilaklari, voqelikka bo‘lgan badiiy munosabati qalb to‘ridan buloqday jo‘shib, qaynab chiqqan qo‘shiqlarda mujassamlashgan. ” Ma’lumki, axloqiy tushunchalar, axloqiy ishonch va axloqiy sifatlar axloqiy ongning tarkibiy qismi hisoblanadi. Axloqiy tushunchalar o‘quvchilarning bilim darajasining kengayishiga yordam beradi. Ular o‘quvchilarga turli tuman musiqalar orqali ham singdiriladi. Bu ajdodlarimiz tajribasidan yaxshi ma’lum. Musiqa va san’at maktablari o‘quvchilarning axloqiy his-tuyg‘ularni milliy-musiqiy ohanglar va kuylar orqali yanada mukammalroq sindirib borish katta ahamiyatga ega. Chunki musiqa va san’at maktablarida o‘quvchilarning ichki va tashqi dunyosining go‘zal bo‘lishi milliy musiqiy tarbiya ishlarining nechog‘lik to‘g‘ri hal etilayotganligiga bog‘likdir. “Insonning ichki va tashqi dunyosi bir bo‘lgandagina, u yuqori kamolatga erishadi. Insonning ichki va tashqi (ozodaligi, orastaligi) dunyosining go‘zalligi oliyjanoblikning o‘zagidir”. Shu nuqtai nazardan Abu Ali Ibn Sino o‘zining bir necha asarlarida axloqiy- estetik tarbiya muammolarini asosiy masala qilib ko‘rsatadi. “SHifo”, “Ishorat”, “Donishmandnoma”, “Xay ibn YAkzon”, “Salomon va Ibsol”, “Tayr” shular jumlasidandir. Uning fikricha, “Yaxshi axloqli bo‘lish tarbiyaning samarasidir. Chunki tarbiya orqali yoshlarga xalqparvarlik, haqiqiy do‘stlik, kelajakka qat’iy ishonch, mustahkam iroda, mardlik, mehnatga, muhabbat, insonlarga chuqur izzat hurmat, vatanga sodiqlik kabi axloqiy xislatlar singdiriladi”. Yusuf xos Hojib esa ahloqiy tarbiyaga o‘z munosabatini bildirib shunday deydi: “Ahloqiy kamolot insonning butun hayoti va faoliyatining birlamchi asosidir. Kimning odobi yaxshi va axloqi to‘g‘ri |