‘z b e k is t n r e spu b L ik a si o L iy va ‘r t a maxsus

35 - rasm. Moddiy oqimlarni taqsimlash variantlari: a) bitta
taqsimlash markazi orqali: b) ikkita taqsimlash markazi orqali:
d) oltita taqsimlash markazi orqali
1. 
Taqsimot markazida omborlaming optiml miqdori nimalarga 
bog‘liq bo‘zladi?
Ф
N azo rat savoli:

---

9. LOGISTIK MARKAZLAR
9.1. Logistik markazlar
Yuklarni o ‘z vaqtida va eng каш xarajatlar bilan yetkazib berish 
uchun tashishning yagona texnologik jarayonini ishlab chiqish 
kerak. Tashishning yagona texnologik jarayonini, transport 
va 
iste’molchilaming barchasini integratsiyalash orqali ishlab chiqish 
mumkin. Tashqi ta’sirlarga nisbatan barqaror, yangi ishlab chiqa- 
rish-transport tizimini ishlab chiqish bir qancha muammolar bilan 
bog‘liq bo‘lib, ular quyidagilar: bozor konyukturasini o ‘rganish, 
talab va ishlab chiqarishni prognoz (bashorat) qilish, bunga 
asoslanib tashish hajmi va transport tizimchasining quvvatini aniq- 
lash, xomashyo zaxiralarini, yoqilg‘i, materiallar, butlovchi buyum- 
lar va transport vositalarining optimal miqdorini aniqlash va 
boshqalar.
Transport tizimiga boshqa katta tizimning bir bo‘lagi deb qarash 
yuk jo ‘natuvchidan to yuk qabul qiluvchigacha bo‘lgan barcha 
yukni qayta ishlash, o ‘rash, saqlash, o ‘ramni ochish, yuklarni 
kuzatib borish bilan bog‘liq axborotlarni birgalikda ko‘rishning 
maqsadga muvofiq ekanligini ko‘rsatdi. Bu esa, o ‘z navbatida, 
maxsus logistik markazlarning vujudga kelishiga olib keldi.
Yevropa bozorida logistik xizmatlardan olinadigan daromad 
600 mlrd.yevroni tashkil etadi. U yerda, asosan, logistik xizmatlarga 
sanoat va savdo murojaat qiladi va logistik xarajatlar uchun har-yili 
120 ...140 mlrd.yevro sarflanadi.
Bugungi 
kunda 
tovarlarni 
yetkazib 
berish 
zanjirining 
samaradorligi raqobatda yutib chiqishning asosiy garovidir, chunki 
ishlab chiqaruvchilar tovar sifatiga ta ’sir etmay turib, ortiqcha sarf- 
harajatlami kamaytira olmaydilar. Demak, ularning oldida iqtisod 
qilishning yagona yo‘li, ya’ni mahsulotlarni sotish vaqtini butun 
zanjir bo‘yicha qisqartirish qoladi xolos.
Logistik markaz, bu-ma’lum hududga ega bo'lgan, unda 
yuklarni taqsimlash, transportirovka qilish bilan bog‘liq operat-
107

---

siyalarni amalga oshiruvchi majmuadir. Logistik markazlarda 
bajariladigan operatsiyalar xalqaro tranzitlar uchun ham muhim 
ahamiyatga ega bo‘lib, ular bir nechta operatorlar tomonidan tijorat 
asosida amalga oshiriladi.
Logistik markaz quyidagi tavsiflarga ega bo‘lgan bazaviy 
yig‘indi k o ‘rsatkichlarga ega boMishi kerak:
- bir nechta nodavlat kompaniyalarning hamkorligi;
- logistik operatsiyalarni bajarish bilan tovarlar qiymatiga 
qo‘shimchalar qo‘shish;
- qatnashuvchi kompaniyalar 
birgalikdagi 
muvaffaqiyatli 
faoliyati samarasining mavjudligi;
Transport logistikasi ratsional va optimal yuk oqimlarini tashkil 
etuvchi usul bo‘lib, bu ish la n i logistik markazlarda bajarish bunday 
oqimlarni samaradorligini oshiradi, noishlab chiqaruvchi chiqimlar 
va harajatlarni kamaytiradi, transportchilar esa mijozlar va 
bozorning yuqori talablariga o ‘z vaqtida javob bera olish 
imkoniyatiga ega bo‘ladi.
0 ‘z vazifasi va qamrovi jarayonida geografik joylashuviga 
ko‘ra logistik markazlarning bo‘lishi muhim ahamiyat kasb etadi. 
Ular quyidagilar:
- lokal (shahar, mintaqa);
- milliy (yuklarni mamlakat miqyosida taqsimlash);
- xalqaro;
- global.
Undan tashqari, logistik markazlar yuk turlarini saqlash va 
qayta ishlash bo‘yicha ham turlarga bo‘linadi:
- universal (turli xildagi yuklar);
- maxsus (bir turdagi yuklar).
Logistik markaz quyidagi vazifalarni bajaradi: 
' '
- yuklarni transportirovka qilish;
- zaxiralam i boshqarish;
- iste’molchilarga xizmat ko‘rsatish standartlarini ishlab chiqish;
- taqsimlash.
Shulardan taqsimlovchi logistik markazlar yechadigan masa- 
lalar va vazifalarni k o ‘rib chiqaylik. Taqsimlovchi logistik markaz­
lar yechadigan m asala va vazifalariga ko‘ra quyidagi toifalarga 
b o iin ad i:
108

---

- xalqaro taqsimot logistik markazlari (International Logistics 
Center o f Distribution - LCD);