O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus vazirligi samarqand davlat universeteti
Chegaralangan resurslar va ―daromadlar –xarajatlar‖
Yüklə 2,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1.3. Chegaralangan resurslar va ―daromadlar –xarajatlar‖
ning doiraviy oqimi modeli Makroiqtisodiyotda mamlakat iqtisodiyoti va uning yalpi ishlab chiqarishning o‗sishi, pasayishi, turg‗unlik davrlarini iqtisodiy tahlil qiladi va uni tartibga solish iqtisodiy mexanizmlarini yaratadi. Makroiqtisodiyotdagi muammolarni qisqacha quyidagicha ifodalash mumkin: Insonlar chegaralangan imkoniyatlar doirasida yashaydilar. Jamiyatda yoki umuman dunyo miqiyosida barcha resurslar, mablag‗lar, vaqt, chegaralanganligi u yoki bu ishlab chiqarishni ma‘lum vaqtda amalga oshirishni taqazo etadi. Mablag‗larining chegaralanganligi u yoki bu maqsadni insonlarning jismoniy va aqliy imkoniyatlari chegaralangandir. Masalan, vaqtning oshirishni moliyaviy jihatdan mushkullashtiradi. Resurslarning chegaralanganligi barchaning bir vaqtning o‗zida hamma ehtiyojlarini ko‗ndirish mumkin emasligi muammosi paydo buladi va hokazo. Shuning uchun Makroiqtisodiyotda davlatda nimalarni, qanday va kimlar uchun ishlab chiqarish muammosi hal qilishga qaratilgandir. Bundan tashqari resurslarning chegaralanganligi oqibatida raqobat yuzaga keladi. Bu kishilar o‗rtasidagi raqobat bo‗lmasdan, balki alternativ maqsadlar o‗rtasidagi raqobatdir, chunki bir resursni uzi bir 14 necha maqsadlarga ishlatilish mumkin. Bu vaqtda ma‘lum bir variantda resurslardan samarasiz foydalanishi hollari va boshqa salbiy holatlar paydo bo‗lishi mumkin. Bularning natijasida iqtisodiyot bir tekis rivojlanmaydi. Bu iqtisodiyotdagi notekislikni davlat Makroiqtisodiy siyosat olib borilib, ma‘lum darajada barqarorlikka erishiladi. Iqtisodiyotga davlat ikki yo‗l bilan ta‘sir o‗tkazishi mumkin. Ulardan biri davlatni soliqlardan foydalanishi va byudjet mablag‗larini sarflashi bilan bog‗lik bo‗lib, u fiskal siyosat deyiladi. Ikkinchisi iqtisodiyotda pul muomalasini va kredit pullar miqdorini tartibga solishdan iborat bo‗lib, u monetar siyosat deyiladi. Bundan tashqari hukumat iqtisodiyotga maoshlar va narxlarni chegaralashtirish, valyuta kurslarni va tashqi savdo siyosati orqali ham keskin ta‘sir o‗tkazishi mumkin. Har qanday iqtisodiy tizimda tovarlar va xizmatlarni takror ishlab chiqarish umumiy jarayonini resurslar, tovar va xizmatlar, daromadlar hamda xarajatlarning Yüklə 2,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
|