TƏDRİs məRKƏZİ
Yüklə 374,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.2. Kabellərin xəndəkdə və kanalda çəkilişi
- TƏDRİS MƏRKƏZİ
- Havada üçbucaq Havada yanaşı havada aralı 2D
- 1.4. TPE kabellərin metal konstruksiyalara bərkidilməsi
- 1.5. Kabelərin transpozisiyası və torpaqlanma qaydaları
|
TƏDRİS MƏRKƏZİ
Şəkillərdən göründüyü kimi (f/R) 1/2 artdıqca səth effekti sürətlə artır. R müqaviməti S en kəsiyindən tərs mütənasib asılı olduğundan, en kəsiyinin artması ilə səth effektinin artdığını görünür. Yastı formalı keçiricidə
keçiricilərdə səth effekti, içi boş keçiricilərdən daha çox olur. Məsələn, diametri 60 mm bütöv aliminium keçiricinin, diametri 100 mm, t/D=0,1 nisbətində olan borunun Omik müqavimətləri və en kəsikləri eynidir, S 28,3 sm
2 –na bərabərdir. Uyğun olaraq, onların sabit cərəyana olan müqavimətləri və (f/R) 1/2 nisbətləri də eyni olacaqdır - (R=0,01255 Om və (f/R)
qiymətində səth effekti əmsalı 1,375, ikinci halda isə 1,025 olur. Deməli, verilmiş ölçülü borunun aktiv müqaviməti, bütöv en kəsiyində olan keçiricinin müqavimətindən 25% kiçikdir.
15 35 kV ayrı-ayrılıqda qurğuşun qilaflara malik olan 3 damarlı, yağ-kağız izolyasiyalı, mis damarlı kabelin konstruksiya elementləri: - 1 damar, 2-damar üstü yarımkeçirici ekran, 3-damar üstü izolyasiya, 4-izolyasiya üstü yarımkeçirici ekran, 5-bir fazın qilafı, 6-dolğu (silindrik şəkilli), 7-zierh altı yastıq, 8-dairəvi zireh, 9-xarici mühafizə örtüyü, markası OCB-K və ya AOSB-2L (K-dairəvi şəkilli, 2L-ikiqat lent şəkilli polad zirehi göstərir). Belə kabellərin işçi tutumu:- 3 ədəd fazlararsı və 1ədəd fazla qilaf arası tutumların cəmi kimi təyin edilir:
C iş =C 0 +3·C fa (1.1)
Şəkil 1.3 Yağ-kağız izolyasiyalı kabellərin damar və element konstruksiyalı 16
TƏDRİS MƏRKƏZİ
Maqnit doyması və burluğan cərəyanlara göstərilən müqavimətin artması tirin istiliyinin artmasına səbəb olur. Massiv ölçülərə malik olan maqnit materiallarında itkilər tezliyin üstlü funksiyası, maqnit nüfuzluluq əmsalı, materalın xüsusi çəkisi və s. parametrlərdən asılı olur. Onların dəqiq riyazi həlli və bu istiliyin riyazi hesabatları çox mürəkkəb olduğundan onlara aid aparılmış bir neçə təcrübələrin nəticələrini qrafik şəkilində vermək kifayətdir, aşağıda soldakı şəkil.
Bu nəticələrə görə 25 sm-lik iki tavrlı tirin 12,5 sm, məsafədə keçiriciyə perpendikulyar yerləşmiş tirdə 6000 A cərəyanlı keçiricinin maqnit sahəsi hesabına temperatur artımı 48 0 C təşkil edir. Ətraf mühitin (məsələn Bakıda yayda olan 42
0 C) temperaturnu nəzərə aldıqda tirin istiliyi 90 0 C-yə çatır. Bu temperatur yaxınlıqda olan izolyasiya materiallarına zərər verməklə yanaşı, xidmət heyyətinin toxunması halında onlarıda yanıqlara səbəb olur .
35 kV-dan başlayaraq yüksək gərginlikli kabellərin damarları dairəvi formaya malikdir. Чякилиш вя истимары нисбятян асандыр, onlarda йаь сахлайыcы муфталар вя ялавя гурьуларын олмасы тяляб олунмур. İzolyasiya örtüyü də damar ətrafı silindrik formada olduğundan, istilik sahəsi bərabər paylanır. Kабеллярin щяр 1 км мясафядя, тутум və statik yükləri 230 V –a qədər gərginlik yaradır. Kabelin bir fazının malik olduğu tutum cərəyanı isə , İ=UωC olur.
17 1.2. Kabellərin xəndəkdə və kanalda çəkilişi TPE izolyasiyalı kabellərin çəkilişi ciddi texnoloji qaydalara uyğun aparılır. Çəkilişdə onların zədələnməsinə yol verilməməlidir. Orta gərginlikli kabellərin çəkilişində 6 xəndək tipi istifadə edilir (X1 -X6). I Xəndək üçün minimum 2.15 m (1 kabel), II xəndək 2.3 m (2 kabel), III xəndək 2.4 m (3 kabel), IV xəndək 2.5 m (4 kabel), V xəndək 2.6 m (5 kabel) və VI 2.8 m (5-6 kabel) sərbəst zona olmalıdır. Xəndəyin çəkiliş istiqamətində 300 –dən böyük olan istiqamət dəyişməsi döngə adlanır şək.1.6. TPE izolyasiyalı kabellərin döndərilmə radiusu r=15 D- dən az olmamamlıdır. Hər dəfə döngəyə qədər və döngədən sonra kabelə tətbiq ediləcək dartı qüvvələri hesablanmalıdır. Kabelin dartılması üçün tətbiq edilən ümumi qüvvə, şəkildə göstərilmiş bütün qüvvələrin cəminə bərabər götürülür: F=F
TƏDRİS MƏRKƏZİ
Şəkil 1.5 Kabellərin çəkilişində dartı qüvvələri və dönmə radiusunun hesabatı baraban və çəkici bucurqad arasında kabel xəttinin quruluşu Əyrilik radiusun hesabatı 18
TƏDRİS MƏRKƏZİ
çökməsinə qarşı kompensator qoyulmalıdır. Kompensator üçün torpaq 60 sm qaldırılmalı və endirilərək binaya giriş edilməlidir. Aşağıdakı şəkillərdə 18599 və 16442 standartlarına uyğun olan tunel və kabel xətndəyinin quruluşu göstərilmişdir. Şəkil 1.6 Bina yaxınlığında kompensator . 18599 və 16442 standartlarına uyğun olan tunel və kabel xətndəyi 19
İstehsal zamanı bu kabellərin damar üstü yarımkeçirici ekranı, izolyasiya və izolyasiya üstü yarımkeçirici ekranları bir gedişdə çəkilir. Kabelin digər konstruksiya elementlərin çəkilişi üçün istehsalatda, kabel hər dəfə barabana sarınıb-açılır. Bu zaman kabelin digər daxili elementlərində və izolyasiyada mexaniki gərginliklər yaranır. Bu isə kabelin zədələnmə riskini artırır. Ona görə çəkiliş zamanı kabelə hesabatsız əlavə mexaniki gərginliklərn verilməsi yolverilməzdir. Yeni çəkilən kabellərdə birləşdirici muftaların sayı da məhdudlaşdırılır. 6(10) kV, 3 damarlı (3x70) kabeldə 1 km-də 4 mufta, 3x95-3x240 en kəsiklərində 5 mufta, tək damarlı TPE kabellərdə isə, 2 muftanın qoyulmasına icazə verilir. İşarə lentlərinin layihədə kabellərin üstündən aparılması üçün 300 mm qalınlıqda yumşaq qum tökülməlidir. İşarə lentlərinin dərinliyi isə, torpaqdan 400 mm olur. Lenta qırmızı PVX -dan hazırlanır, eni 150 mm, qalınlığı isə 0.5-1 mm olur. Bir lentanı iki kabel üçün istifadə etmək olar. TƏDRİS MƏRKƏZİ
Kabelin üstünə kərpiç və ya lenta sərildikdən sonra tikinti və elektrik montaj təşkilatlarının nümayəndələri birlikdə gizli işlər haqqında akt tərtib edirlər. Bu akt xəndəyin doldurulması üçün rəsmi sənəd olur. Orta gərginlik kabelləri həm də beton kanallarda çəkilir. Beton kanallar 9 tip ölçülərdə olur:- təknə şəkili kanallar LK-1(300x300), LK- 2(450x300), LK-3 (600x300), LK-4(600x450), LK- 5(900x450), LK-6(1200x450), LK-7(600x600), LK- 8(900x600) və LK-9(1200x600) ölşülü, yığma kanallar isə, CK-1(900x900), CK-2(1200x900), CK-3(900x1200) və CK-4(1200x1200) hündürlük və dib ölçülərinə malikdirlər.
Şəkil 1.7 kabel xəndəyinin ümumi görünüşü 20 TƏDRİS MƏRKƏZİ
tuneldə çəkilişi 1- baraban, 2-künc roliki, 3-düzxətli hissədərolik, 4-döngə rolikləri, 5-kabel, 6- bucurqad kanatı (tros) Kanallara qrunt və yağış sularının dolmaması üçün müxtəlif tədbirlər görülür. Onların divarları və döşəmələri hidroizolyasiya edilir. Kabellər kanalda çəkilərkən aşağıdakı qaydalara riayət edilməlidir: kabel kanalın divarından asqılar və ya konsollu kabel rəflərində düzülərək çəkilməlidir. Kabel rəfləri arasında minimal məsafə 20 sm olur. Asqılar və rəflər hər 1 metr məsafədə divara montaj edilmiş konsolda bərkidilir. Kanallar bütöv və yığma olurlar. Bütöv kanalların alt və yan divarları monolit gövdədən ibarətdir. Yığma kanallar isə alt, yan və üst qapaqlardan ibarət olurlar. 21
Ümumi qılafda olan üçfazlı, kabellərin işçi tutumu (1.1) aşağıdakı kimi hesablanır:
Təkfazlı TPE izolyasiyalı kabellərdə hesabat həndəsi ölçülərə və fiziki paramerlərə əsasən aşağıdakı kimi aparılır: (1.5) Fiziki parametrlərdən alınan işçi tutum və induktivliklər kabellərdə cərəyan və gərginliklərin ötürülmə sürəti və bu zaman yayılan elektromaqnit dalğalarına 1km məsafədə göstərilən müqavimətlərin hesabatlarında istifadə edilir:
6-35 kV və xüsusilə 110 kV TPE izolyasiyalı kabellər 1 km-dən böyük uzaq məsafələrə çəkildikdə onların tranrspozisiya edilməsi və torpaqlanması lazımdır. Torpaqlanma zamanı kabel, damar – ekran arasında bir transformator kimi təsir edir. Ona görə uzun kabel xətlərində itkiləri azaltmaq məqsədilə induksiya gərginliklərini vaxtaşırı torpağa ötürmək lazımdır. Paralel çəkilmiş iki kabelin malik olduğu tam induktivlik aşağıdakı kimi hesablanır: (1.3) Burаdа
=0.778 r q
bul edilir, r kabelin radiusudur.
X L ⋅
12 (1.4) km F d D n C n x 2 10 56 , 5 km F Co Сfa Ciş 3 4 1 3 0 12 d n l L 5 . 0 ) ( 12
C L Zd 22 TƏDRİS MƏRKƏZİ
Kabelləri mexaniki zədələnmələr, aqressiv mühit və azan cərəyanlardan qorumaq üçün onları borularda çəkmək lazımdır. Bu məqsədlə polad, asbosement, çuqun, keramik və plastmass borular istifadə edilir. Boruların tipi layihədə göstərilməlidir. Onlar çəkilişdə dəyişdirilə bilər. Boruların daxili divarları hamar olmalıdır. Daxili divarların diametri keçirilən kabelin diametrindən iki dəfə böyük olmalıdır. Onların yan dəliklərinin içi 5 mm radiusla dairələnməlidir. Boruların birləşdiriliməsi eyni oxda olmalıdır. Kanal və tunellərə keçən boruların başlığı daxili divarın bərabərində olmalıdır. Mailliyi 0.2%-dən az olmamalıdır. Birləşmə yerləri araqatılar və muftalar ilə kipləşdirilməlidir. Dəmir yolu və avtomobil yolları ilə kəsişmələrdə və digər yeraltı kommunikasiya qurğuları olan sıx yerlərdə kabellər bloklarda çəkilir. Kabellərin çəkilişinin əsas üsulları mümkün olmadıqda onlar troslardan asılaraq montaj edilir. Əsasən 1 kV-a qədər kabelləri troslarda çəkirlər. Troslarda çəkiliş həm bina daxili, həm açıq havada aparılır. Bina daxilində troslar sütunlar və ya divarlar arasına bərkidilir. Açıq halda isə troslar binaların divarlarına bərkidilir.
cərəyanların qiymətinə təsir edir. Kabellərin üçbucaq və ya paralel qaydada düzülüşü, boruda və borusuz çəkilişi də istilik rejimini xeyli dəyişdirir. Aşağıdakı cədvəllərdə Al damarlı, TPE izolyasiyalı kabellərin uzun müddətli buraxıla bilən cərəyanları, A-lə göstrilmişdir. Bu müqavimətlərə dalğa müqaviməti deyilir. Elektrik enerjisinin ötürülməsi dedikdə isə, məhz cərəyan və gərginlyin sönmədən və faza dəişməsi olmadan, müəyyən məsafədəki nomnal qiymətləri başa düşülür. Dalğanın yayılma sürəti aşağıdakı kimi hesablanır: (1.7)
C L 12 1 23 Aşağıdakı cədvəldə TPE izolyasiyalı tək, Al damarlı kabellərin buraxıla bilən cərəyanları verilmişdir:
35
129 134
122 123
154 157
185 50
152 157
144 146
184 189
222 70
186 192
176 178
230 236
278 95
221 229
210 213
280 287
338 120
252 260
240 242
324 332
391 150
281 288
267 271
368 376
440 185
317 324
303 307
424 432
504 240
367 373
351 356
502 511
593 300
414 419
397 402
577 586
677 24
TƏDRİS MƏRKƏZİ
Al damarlı, TPE izolyasiyalı kabellərin uzun müddətli buraxıla bilən cərəyanları, A-lə Nomi-nal en kəsik, mm 2 Zirehsiz kabel xəndək çəkilişdə Zirehsiz kabel xəndəkdə və boruda Zirehsiz kabel havada Zirehli kabellər xəndəkdə Zirehli kabellər xəndək və boru Zirehli kabellər havada 35
119 103
132 119
104 133
50 140
122 158
140 123
159 70
171 150
196 171
150 196
95 203
179 236
204 180
238 120
232 205
273 232
206 274
150 260
231 309
259 231
309 185
294 262
355 293
262 354
240 340
305 415
338 304
415 25
1.4. TPE kabellərin metal konstruksiyalara bərkidilməsi
Kabelin metal konstruksiyalara montajında xüsusi Al xəlitə tərkibə malik xamutlar istifadə edilir, şəkilə baxın. Al xəlitə qeyri maqnit xassəli olduğundan bu halda istilik itkiləri azalır. Kaбелин метал конструксийайа монтаъы
n xamut
elementl ə rinin
ö l
l
ri: 1- кабел, 2-еластик материалдан арагаты, 3 -хамут
2 3 4 5 Кабеллярин метал естакадайа цчлц клис говшаьы иля баьланмасы: 1-elastik forma, 2-kabel, 3-xomut, 4-montaj l
vh
si, 5-
ş veller
Beləliklə kabellər xəndək, estakada, kollektor, tunel, kanal, konstruksiya üzərində və suda montaj edilə bilər. 6(10) kV kaбелlər xəndəkdə 0.7m, 35 kV-1m, 110 kV isə 1.6 m dərinliyə montaj edilir.
26
TƏDRİS MƏRKƏZİ
TPE izolyasiyalı kabellər uzaq məsafələrə çəkildikdə onların transpozisiya edilməsi lazımdır. Torpaqlanma zamanı kabel damar –ekran arasında bir transformator kimi təsir edir şək.1.9. Transpozisiya məsafəyə görə kabel xəttinin tutum və induktiv parametrlərinin бəраbər paylanmasını təmin edən yerdəyişmədir. Transpozisiya edilən xətlərin reaktiv parametrləri balansa gəlir. Bütün faz məftillərinin induktiv və tutum parametrləri bərabərləşir. Bu zaman aşağıdakı şərtin ödənməsi də təmin olunur : R/L=G/C . Bu şərt ödəndikdə ötürülən cərəyan və gərginlik dalğaları təhrif olunmur, dalğaların sönmə dərəcəsi minimal olur. Bu halda kabelin bir ötürmə sistemi kimi keyfiyyət xarakteristikası da artır və R«ωL və G«ωC olur. Burada, R-xətt (kabel) damarının 1 km məsafədəki aktiv müqaviməti, L-induktivliyi, G xətt (kabel) izolyasiyasının 1 km məsafədə keçiriciliyi (sızmanı xarakterizə edir) və C-izolyasiyanın 1 km məsafədə tutumudur, ωL –induktiv müqavimət, ωC-tutum keçiriciliyidir, hər ikisi 1 km məsafə üçün hesablanır.Ötürücü xəttin keyfiyyəti dedikdə, onun reaktiv müqaviməti və keçiricliyinin, aktiv müqavimət və keçiriciliyinə olan nisbətləri başa düşülür: -
(ωL/R) və (ωC/G). (1.8) Bu nisbətlərin tərs qiymətləri enerji ötürücü sistemin itkilərinə bərabər olur. Bu itkilər kabel və ya hava xəttinin ilkin parametrlərindənasılı olan daimi itkilərdir. Onları azaltmaq mümkün deyildir. Ötürücü xətlərdə bu nisbət 0.6-0.8 olduğundan, magistral ötürücü xətlərin itkisi də həmin qiymətdə (6-8%) olur.
27
km V X I U L / Яэяр мцяййян мясафялярдя торпагланма апарылырса, щямин йерлярдя дя транспозисийа апарылмаsı
iqtisadi cəhətdən sərfəli olur (шякиля бах). Бунун цчцн кабел трасыны 3 йеря бюлцб уйьун мясафялярдя qovşaq гуйулары инша едилир вя орада щямин ямялиййатлар апарылыр. Нисбятян гыса трасларда (1,5 км узунлугларда hяр 500 м-дя) ики йердя транспозисийа етмяк кифайят едир. Чцнки кабел транспозисийа едилмязся вя бир тяряфдян торпагланмамыш оларса кабелин щямин уcунда индуксийа эярэинлийи 1km–də 230 В –а гядяр арта биляр. Şəkil1.10- da kabelin ekran çarpazlaşdırıcı transpozisiyası və gərginlik artım məhdudlaşdırıcıları (GAM) vasitəsi ilə torpaqlanması verilmişdir. Transpozisiya nöqtələrində GAM –n qoyğusu həmin məsafədə induksiyalanan gərginliyə görə seçilir. Индуксийа эярэинлийи isə ашаьыдакы кими щесабланыр:
və gərginlik artım məhdudlaşdırıcı-GAM ilə torpaqlanma sxemi . Yüksək gərginlikli və nisbətən böyük məsafələrə çəkilmiş kabelləri ara
məsafələrdə transpozisiya etdikdə, həmin nöqtələrdə də GAM ilə torpaqlamaq məqsədə uyğundur. Ekranların transpozisiya üçün bölünən məsafələri cüt sayda olmalıdır. Yüklə 374,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|