O’zbеkistоn rеspublikasi оliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi buхоrо davlat univеrsitеti

5.2. Kimyoviy issiqlik akkumulyatori 
Kimyoviy akkumulyatorlarda issiqlik to’planishi va qaytib 
berilishi to’plovchi moddalarning agregat holat o’zgarishiga 
asoslangan bo’ladi.
Ma’lumki, moddalar agregat holatlarning o’zgarishi doimiy 
temperaturada sodir bo’lgani uchun bunday akkumulyatorlarni 
izotermik akkumulyatorlar
deb yuritiladi. 
Masalan, sulfat natriy kristalli kimyoviy o’zaro reaksiya natijasida 
issiqlikni akkumulyatsiyalaydi.
Bunda uning temperaturasi 32,3 
o
C da saqlanadi va sekinlik bilan 
tarkibidagi 
suv 
miqdori 
yo’qolib 
qiziydi. 
5.3-jadvalda 
akkumulyatsiyalovchi modda sifatida foydalanish mumkin bo’lgan 
ba’zi noorganik tuzlar gidratlarning yashirin issiqligi keltirilgan. 

---

154 
5.3-jadval 
Aralashma 
Erishish temperaturasi 
T
, 
K
 
Erishilgan issiqlik, 
k
q
kg
kJ
/
 
2
CaCl
O
H
2
6
 
302-303 
174,3 
4
NaCO
O
H
2
10
 
305-319 
260,8 
4
NaPO
O
H
2
12
 
309 
266,5 
2
3
)
(
NO
Ca
O
H
2
4
 
313-315 
200 
4
2
SO
Na
O
H
2
10
 
305 
243,5 
3
2
2
O
S
Na
O
H
2
5
322-325 
200 
 
Issiqlik 
sig’imi 
akkumulyatorlar 
bilan 
kimyoviy 
akkumulyatorlarni solishtirish shuni ko’rsatdiki, ularda bir xil 
miqdorda issiqlik to’plash uchun turli hajmli modda olish zarur va 
aksincha 
3
1
m
hajmli modda turli xil energiya to’playdi. Masalan, 303 
K
da 
3
1
m
suvda 120 000 
3
/
m
kJ
, natriy sulfati dekagidratidan qaryib 
2,8 marta ko’p issiqlik to’planadi. 
Shuni qayd qilish lozimki, geliouylar va gelioissiqxonalarni isitish 
uchun qurilgan akkumulyatorlarda issiqlik eltuvchi modda sifatida 
asosan issiq quruq havo, ayrim gelioissiqxonalarda va geliouylarda 
issiq nam havodan, ba’zi hollarda suvdan foydalaniladi.
Quyosh energiyasini elektr akkumulyatorida ham to’plash 
mumkin. Elektr akkumulyatori quyosh elektrostansiyalari hududida 
joylashtiriladi. Elektr akkumulyatori sig’imi shunday bo’lishi kerakki, 
kunduzi quyoshdan olingan elektr energiyasi iste’molchini kechasi 
to’la qondira olsin. Buning uchun, birinchidan, kunduzi quyosh 
elektrostansiyasi ishlab chiqaradigan elektr energiyaning qaryib 
yarmini akkumulyatorlarni zaryadlashga berish kerak. Keyingi 
yillarda ikki komponentali kompozitsion kimyoviy akkumulyatorlar 
tuzli gidratlardan tayyorlanib keng qo’llanilmoqda. 
Quyidagi 
5.4-jadvalda 
qo’llaniladigan kompozitsion tuz 
gidratlaridan ayrimlarining tarkibi tuzilishi va issiqlik fizikaviy 
xarakteriskalari keltiriladi.

---

155