Dinamik taqqoslash
o'rganilayotgan ko'rsatkichlaming vaqtda
o'zgarishini o'rganish uchun statik taqqoslash - turli xo'jalik subyektlari
bir davr bo'yicha ko'rsatkichlar darajasini baholash uchun qo'llaniladi.
Bir oichovli tahlilda bir obyektning bir yoki bir nechta ko'rsat
kichlar bo'yicha yoki bir nechta obyektlami bir ko'rsatkich bo'yicha
taqqoslash bajariladi.
K o'p o'lchamli qiyosiy tahlil yordamida bir nechta korxonalar (bo‘-
linmalar) keng spektrli ko'rsatkichlar bo'yicha faoliyati natijalari taq-
qoslanadi.
Taqqoslash bazasiga bog'liqligiga k o 'ra u quyidagi turlarga ajra-
tiladi (3.1-jadval).
Avval qayd qilinganidek, iqtisodiy tahlilning vazifalari dan biri ti-
zimli nazorat va qo‘yilgan maqsadlarga erishish bo‘yicha korxonalar
faoliyatini har tomonlama baholash hisoblanadi. Bunda haqiqatdagi
m a’lumotlami rejadagi bilan taqqoslash shart. Bunday taqqoslash oy,
chorak yoki yil rejasim bajarish darajasini, m o ijal parametrlardan
og‘ishni. yechimini talab qiluvchi muammolami aniqlashga imkon
beradi.
3 .1-jadval
Iqtisodiy tahlilda qo‘llaniladigan taqqoslashning asosiy tu rlari
Taqqoslash tu rla ri
Taqqoslash maqsadi
1. Ko‘rsatkichlarning haqiqatdagi darajasini reja
raa’lumotlari bilan qiyoslash
Reja bajarish darajasining nazorati va
baholash. uni jadallik darajasini,
foydalanilmagan ichki xojalik rezervlarini
aniqlash
2. Ko‘rsatkichlammg haqiqatdagi darajasini
tasdiqlangan me’yor va standartlar bilan
qiyoslash
Resurslardan tejamli foydalanish nazorati
3. Ko'rsatkichlarning haqiqatdagi darajasini
o ‘tgan yillar ma’lumotlan bilan qiyoslash
Iqtisodiy hodisalar va jarayonlarning
rivojlanish tendensiyalari va sur’atlarini
belgilash
4. Tahlilga qilmayotgan korxonaning
ko‘rsatkichlar darajasini sohaning yetakchi
korxonalar faoliyati ko‘rsatkichlari bilan
qiyoslash
Korxonaning raqobatdoshligini baholash va
uning faoliyati natijalarini yaxshilash
rezervlarini aniqlash
5. Tahlilga tortilgan korxonaning ko'rsatkichlar
darajasini sohaning korxonalar faoliyati o'rtacha
ko‘rsatkichlari bilan qiyoslash
Bozordagi o'sha sohaning boshqa
korxonalari o'rtasidagi korxonaning holatini
aniqlash va uni raqobatdoshligi va
tadbirkorlik risklarim baholash
6. Parallel va dinamik qatorlami qiyoslash
O'rganilayotgan hodisalar o'rtasida aloqa
shakllari mavjudligi va yo'nalishini
belgilash
7. Boshqaruv qarorlari turli variantlarini
qiyoslash
Qaroming yanada optimal variantini tanlash
8. Qandaydir omil o'zgarishidan avvalgi va
keyingi faoliyat natijalarini qiyoslash
Faoliyat natijalari ta’sirchanligiga
o'rganilayotgan omillar o'zgarishi
darajasini baholash
9. Tadqiq etilayotgan davrda turli
ko‘rsatkichlarning o'sish sur’atlarini qiyoslash
Tahlil qilinayotgan korxona sharoitida
iqtisodiy qonunlar namoyon bo‘lishi
xarakterini o'rganish
10. Turli davrda bir ko'rsatkichning o‘sish
sur’atini qiyoslash
Bir soat, smena, ish kuni, yil davomida
resurslardan foydalanish to'liqligiga
ulaming ta’sirchanligini baholash
|