‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

TH = (TH : (It ■
D)) • (Ik ■
D ■
Iss • XS).
Determinallashgan model qurilishida quyidagilar nazarda tutiladi:
uzluksiz zanjirdagi bevosita bogiiqliklam ing davomiyligi asosida omil­
lar miqdori aniqlanadi; ular mantiqiy jihatdan tanlanadi; tahlil y o i i bilan
modellashtirilgan ko'rsatkichlar va omillaming miqdoran hamda manti­
qiy muvofiqligi aniqlanadi.
Determinallashgan modelda o'rganilayotgan ko‘rsatkichga uni
shakllantirgan barcha omillami alohida-alohida ta’sirini aynan bir vaqt
bo'yicha aniqlash imkoniyati mavjud emas.
Determinallashgan omilli tahlilda o'rganilayotgan ko'rsatkichga har

---

bir omilning ta’sir miqdori ulami xolislantirishga asoslangan usullar vo-
sitasida amalga oshiriladi (3.20-3.21-jadvallar).
Integral usul. Mazkur metod multiplikativ, karrali va karrali-addi-
tiv ko‘rinishli aralash modellarda omillar ta’sirini baholash uchun qo'l-
laniladi. Ushbu usuldan foydalanish zanjirli o ‘rin almashtirish, mutlaq
va nisbiy farq usullariga nisbatan omillar ta’sirini hisoblashda aniqroq
natijalar olishga imkon beradi, chunki omillar ta’siri ostidagi natijaviy
ko‘rsatkich qo‘shimcha o ‘sishi oxirgi omilga biriktirilmaydi, balki ular
o ‘rtasida teng bo‘linadi.
Turli modellar uchun omillar ta’sirini hisoblash algoritmlarini ko‘-
rib chiqamiz. Multplikativ modellarda omillar ta’sirini hisoblash uchun
quyidagi ishchi formulalar qo‘llamladi:
1. f=xy.
Afx= Дху0+1/2ДхДу, yoki ДГХ= l/2Ax(y0+yi)
Afy = Духо+1/2ДхДу, yoki Afy = 1/2Ду(х0+Х])
4.1-jadval
Mahsulot hajmi o‘zgarishiga ishchilar soni hamda bir ishchi tomonidan
ishlab chiqarilgan mahsulot o‘zgarishi ta’sirining tahlili
K o'rsatkichlar
O 'tgan yil
Haqiqatda 
Farqi (+; - )
Ishchilar soni, kishi (IS)
144
152
+8
Bir ishchi tomonidan ishlab 
chiqarilgan mahsulot, 
ming so'm (BIm)
1235
1207
-28
Mahsulot hajmi, 
ming so'm (MH)
177840
183464
+5624