Texnologiyalari

protokol 
server kataloeidagi resurs joyi
I 
• 
1
http: //phpbook. inlo/cgi-bin/test. php?var 1 =value 1 & var2=value2
t 
I 
t
server manzili 
resurs nomi 
so‘rov
4.1-rasm. 
U R L n i n g to'liq shakli.
E n d i so 'ro v la r jo 'n a t i s h n i n g keng t a rq a lg a n m e to d l a r i n i ko'rib 
c h iq a m iz .
4.4. Metodlar
Y u q o rid a aytib o 'tg a n i m iz d e k , m ijo z n in g serverga istalgan so'rovi 
m e t o d n i ko'rsatish bilan b o s h la n is h i kerak. M e to d m ijoz s o 'ro v in in g
m a q s a d i h a q id a x ab a r beradi. H T T P p rotokoli j u d a h a m k o 'p m e t o d -
la rn i qo'llaydi, lekin u la r n i n g ic h id a n faqat uchtasi k o 'p q o 'lla n ila d i: 
P O S T , G E T va H E A D . G E T m e to d i re su rs so'rovida U R I y o r d a m i ­
d a id entifikatsiya q ilin g a n istalgan m a ’l u m o tn i olishi m u m k i n . A g a r 
U R I d a stu rg a k o 'rsa tay o tg an b o 'ls a, u n d a d a s t u r is h in in g natijasi 
sifatida d a s t u r n i n g m a t n i e m a s o'zi q a y ta d i (agar m a t n d a s t u r ishi-

---

n in g natijasi b o 'lm a sa ). Q o 's h i m c h a m a ’l u m o t so 'ro v n i qay ta ishlash 
u c h u n s o 'r o v n i n g o'z ig a q o'yiladi. G E T m e t o d i n i resurs qismi m a y ­
d o n id a q o 'lla y o tg a n vaqtda so 'ra lg an m a ’l u m o t m o s ravishda q aytadi 
(m a s a la n , H T M L m a t n i hujjati).
G E T m e t o d i n i n g h a r xil sh akllari m av ju d — s h a rtli G E T . Bu m e -
t o d aga r s h a r t b ajarilgan bo'lsa, so'rov sarlavhasi m a y d o n id a if-M o - 
d if ie d - S in c e n i n g m avjudligi h a q id a so'rovga javob y u b o rish kerakligi 
x ab a r beradi. A n i q r o q g a p ira d ig a n bo'Isak, re su rs i f - M o d ifie d - S in c e
d a k o 'rsa tilg an v a q td a n keyin o 'z g a rtirilg a n b o 'lsa, resurs m a ydoni 
so'rovga jav o b kabi beriladi.
H E A D m e to d i h a m G E T m e to d ig a o 'x s h a sh , faqat u resurs t a n a -
sini q a y ta r a d i va shartli analogga ega em as. H E A D resursi re su rsd an
m a ’lu m o t olish u c h u n q o 'lla n ila d i.
P O S T m e to d i serverga re surslar a n n o ta tsiy a si, y a n gilikla ri va 
p o c h ta li xabarlar, kerakli va k a tta h a jm d a g i m a ’lu m o tn i j o 'n a tis h
u c h u n m a ’l u m o tl a r b azasida q o 's h im c h a la v q o 's h is h u c h u n y aratil­
gan. P O S T m e t o d i d a G E T va H E A D m e t o d l a r i d a n farqli ravishda 
f o r m a la r m a y d o n i d a n yoki b o sh q a m a n b a d a n o lin g a n m a ’lu m o tn i, 
y a ’ni resurs t a n a s in i u za ta d i.
Shu v aq tg ac h a biz faqat asosiy t u s h u n c h a l a r va n a z a riy a la r bilan 
ta n is h d ik . E n d i u la rn i am a liy o td a q o 'l l a s h n i o 'r g a n a m i z . Q u y id a biz 
serverga q a n d a y qilib so'rov berish va u n i n g jav o b in i q a y ta ishlashni 
o 'r g a n a m i z .