Texnologiyalari

4.2. H T TP protokoli va ma’lumotlarni serverga
jo‘natish metodlari
In te r n e t foydalanuvchi va t a r m o q o ‘rtasidagi interfeysni am a liy
d a ra ja g a c h a t a ’m in la y d ig a n , fizik daraja bilan ik k ila m c h i m a ’lu m o tn i 
u z a tis h d a fizik aspektlarga b o g ‘liq k o'p darajali p rin sip asosida q u ril- 
gan.
H T T P — bu, In te r n e td a g ip e rm a tn li m a ’lu m o tn i a lm a s h tiris h
u c h u n ish la n g a n am a liy daraja protokoli.
H T T P serverga j o 'n a ta d ig a n to 'liq so'rovlar k o 'r s a tm a la ri m e t o d ­
lari yig'indisidir. Bu m e t o d l a r re sursni ko'rsatish u c h u n j o 'n a t m a l a r
(ssilkalar) tartib ig a aso slan a d i, ushbu m e to d q o 'lla n ilish i kerak 
b o 'lg a n d a re su rs n in g jo y la sh g a n jo y in i (U niversal R esourse L ocator, 
U R L ) yoki un i universal n o m i n i (U niversal R esourse N a m e , U R N )
t o p a d ig a n universal id entifikatorlari (U nive rsal R eso u rse Identifier, 
U R I ) q o 'llan ilad i.
H T T P protokoli q o 'lla n ila y o tg a n v aqtda t a r m o q ich id a x abar 
jo 'n a t is h xuddi In te r n e t ( R F C - 8 2 2 ) p o c h t a xabari fo rm a tig a yoki 
M I M E (M u l t i p u r p o s e In te rn e t M ail Exchange) x ab a rla r form atiga 
o 'x s h a s h f o r m a td a y u boriladi.
H T T P S M T P (elektron p o c h ta protokoli), N N T P (xabarlar j o ' ­
natish protokoli), F T P (fayllar jo 'n a tish protokoli), G o p h e r va 
WAIS kabi m avjud Internet protokollariga ruxsat beruvchi h a r xil 
foydalanuvchi dasturlari va shlyuz dasturlari 
k o m m u n ik a ts iy a s i
u c h u n qo'llaniladi. H T T P shu n d ay shlyuzlarga oraliq server-dasturlari 
(proxy) da m a ’lu m o tlarn i yo'qotishlarsiz jo 'n a tis h u c h u n yaratilgan.
P ro to k o l so'rov/javob p rin sip in i a m a l g a o s h ir a d i . M ijo z s o 'ra y o tg a n
d a s tu r javob beray o tg an d a s tu r- s e rv e r d a n q u y id a g ila rn i so'raydi:
R uxsat m etodi;
U R I m a n z ili;
Protokol versiyasi;
U z atila y o tg a n m a ’l u m o tla r tipi haqidagi x a b a rn i ( M I M E dagi 
fo r m a g a o 'x sh a sh ), so'rov j o 'n a t g a n m ijoz h a q id a m a ’lu m o tn i;
Server javobi:
P rotokol versiyasi va qaytish kodi (m uvaffaqiyatli yoki xatoli) 
ch iq u v c h i q a to r holati;
S erver haqid ag i m a ’lu m o t, m e t a m a ’lu m o t (xabar m u n d a rija si 
h a q id a m a ’lum ot) va x a b a r t a n a s in i m u ja ss a m la s h tirg a n xabar.

---

Mijoz va server o ‘rta sid a alo q a o ‘rn a tila y o tg a n d a kim o c h is h i yoki 
yopishi p ro to k o ld a k o ‘rsatilm aydi. Q o id ag a aso s a n alo q a o ‘r n a tis h d a
mijoz o c h a d i, server b o ‘lsa javob j o i i a t i l g a n d a n keyin o ‘rta d a g i a lo - 
qan i uzadi.
Serverga s o ‘rov q a n d a y sh a k ld a j o 'n a t i li s h i n i t o l i q r o q k o ‘rib 
ch iq a m iz .