Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
Polialfavitli almashtirish usullari
Bu usullar yetarlicha yuqori darajadagi kriptoturg’unlikka ega va bunda
dastlabki matn simvollarini almashtirish uchun bir necha alfavitlardan
foydalanadilar. Rasman polialfavitli almashtirishni quyidagicha tasavvur qilish
mumkin.
N
–
alfavitli
almashtirishda
dastlabki
А
0
alfavitdagi
s
01
simvoli
А
1
alfavitdagi
s
11
simvoli bilan almashtiriladi va hakozo.
s
0N
simvolini
s
NN
simvoli bilan almashtirgandan so’ng
s
0(N+1)
simvolining o’rnini
А
1
alfavitdagi
s
1(N+1)
simvoli oladi va xakozo.
Polialfavitli almashtirish algoritmlari ichidaViginer jadvali (matritsasi)
Т
в
ni ishlatuvchi algoritm eng keng miqyosda tarqalgan.Viginer jadvali [
RхR
]
o’lchamli kvadrat matritsadan iborat bo’lib (
R
-
ishlatilayotgan alfavitdagi
simvollar soni
), birinchi qatorda simvollar alfavit tartibida joylashtiriladi. Ikkinchi
qatordan boshlab, simvollar chapga bitta o’ringa siljitilgan xolda yoziladi. Siqib
chiqarilgan simvollar o’ng tarafdagi bo’shagan o’rinni to’ldiradi (tsiklik siljitish).
Agar bu jarayonda kirill alfavitidagi o’zbek alfaviti ishlatilsa, Viginer martitsasi
quyida keltirilganidek, (
36х36
) o’lchamga ega bo’ladi:
АБВГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_
БВГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_А
ВГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_АБ
ГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_АБВ
ДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_АБВГ
ЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_АБВГД
ЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_АБВГДЕ
…………………
…………………
Dostları ilə paylaş: