Airbus
kompaniyasi
jihozlarni, robotlarni va mashinalarni bir butun
IoT
tarmog’iga birlashtirib,
kompaniya tashkilotlariga maksimal avtonom rejimda ishlash, samolyotlar
yig’ishning sifatini oshirish va barcha operatsiyalarni real vaqt rejimida kuzatish
imkonini berdi. Ammo bu ishning amalga oshirilishi insonlar va mashinalarni
qo’shimcha va virtual reallik uskunalari vositasida ulash bilan bog’liq bo’lgan
katta
harajatlarga
olib
keldi.
Boshqa
tomondan,
buyumlar
interneti
kontseptsiyasining rivojlanishi regional va global miqyosda mehnat bozorining
transformatsiyasiga olib keladi. Chunki bunda yangi turdagi hizmatchilarga
bo’lgan talab ortadi hamda jamiyatdagi bir qancha professional, tashkiliy,
protsessual va ijtimoiy muammolarni hal qilish zarur bo’ladi. Shuning uchun ham
IoT rivojlanishiga qarshi bo’lganlar ish joylarining qisqarishini, ishsizlar soni
k’payishini, ba’zi kasblarning yo’qolib ketishini va ijtimoiy tengsizlik kuchayichini
asosiy sabablar tariqasida keltiradilar. Buyumlar internetining jamiyat hayotiga
bo’lgan ta’sirini quyidagi raqamlardan ham yaqqol ko’rib chiqish mumkin:
IoT
kontseptsiyasining informatsion va telekommunikatsion sohaga ta’siri 33%,
professional hizmatlarga ta’siri 15%, mediaindustriyaga va o’yin-kulgi
industriyasiga ta’siri 14%, iste’mol sektoriga ta’siri esa 14% bo’lar ekan. Eng kam
ta’sir esa energetikaga bo’lishi (4%) ham bashorat qilingan. Buyumlar
internetining eng ijobiy ta’siri arxitektura va dizaynga, eng salbiy ta’siri esa sotuv
menejerlariga, ofis menejerlarga va administrativ sohaga bo’lishi kutilayapti.
Ammo bunda yana bir qancha savollar paydo bo’ladi – ta’lim tizimi bu sohadagi
malakali mutahassislarni tayyorlashga qodirmi, ishdan bo’shagan kadrlarni nima
qilish kerak, ularni qanday qilib qayta tayyorlash mumkin, kadrlar tayyorlash va
qayta tayyorlash dasturlari qanday bo’lishi lozim. IoT korxona va tashkilotlarning
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
ma’lumot yig’ish, tahlil qilish va saqlash kabi ishlariga ketadigan harajatlarni
ancha kamaytiradi, chunki barcha ma’lumotlar datchiklar yordamida yig’iladi,
qayta ishlanadi va foydalanuvchiga yetkaziladi. Tashkilotni boshqarish tizimida
IoT
nazorat samaradorligini oshiradi: barcha ma’lumotlar smartfon qurilmalari va
gadjetlari vositasida barcha ishchi-hizmatchilarga tezkor yetkaziladi. Ammo bunda
boshqa bir savol ham paydo bo’ladi – bunday total nazorat sharoitida hodimlar
uchun ishlash qanchalik qulay bo’ladi. Bunday sharoit hodimlarga bo’lgan ruhiy
bosim kompaniya va ishchilar orasidagi o’zaro ishonchning yo’qolishiga,
befarqlikning o’sishiga, mehnat munosabatlarida tushunmovchilklarga va
shaxslararo munosabatlarning chigallashiga olib kelishi mumkin. Bu nafaqat ofisda
va ishlab chiqarishda ishlaydiganlarga, balki virtual ish joylarida ishlovchilarga va
frilanserlarga ham tegishi bo’lishi mumkin, chunki ular ham
IoT
tufayli nazorat
ostiga tushib qoladilar. Yana shuni ham ta’kidlash lozimki, buyumlar internetining
rivojlanishi boshqa turdagi texnologiyalar bilan birgalikda insonning o’zini va
dunyoqarashini ham o’zgartirishga olib keladi. Inson ishtirokisiz muloqot
qiladigan, turli xildagi ma’lumotlarni yig’adigan va bir biriga uzata oladigan
hamda yagona tarmoqqa birlashgan buyumlarning barcha sohalarga kirib kelishi
insonning jamiyatdagi roli, uning uchun qadrli bo’lgan tushunchalarning hamda
uni ruhiyatini o’zgartirib yuboradi. Shasiy ko’rinishdagi ma’lumotlarning katta
miqdorda yig’ilishi insonning hayotini qulaylashtiradi, informatsiya va hizmatlarni
tezkor olishga imkon beradi. Tijorat kompaniyalari esa bundan foydalangan xolda
haridorlarning talab va istaklarini to’liqroq qondirishga harakat qiladilar. Bu esa
shaxsiy ma’lumotlarning himoyasi muammosini keltirib chiqaradi. Shu tufayli
butun dunyo hamjamiyati rivojlanayotgan innovatsion texnologiyalar hamda
insonning shaxsiy hayotini himoya qilish bilan bog’liq bo’lgan masalalarni hal
qilshga harakat qilayaptilar. Bunday masalalarni hal qilishning usullaridan biri
mediasketizm (raqamli sabr qilish) ni tashviq qilishdir. Ya’ni inson bunda yangi
innovatsion texnologiyalar va elektron tijorat vositalaridan qanday foydalanishni
o’z hoxishiga ko’ra tanlab olishi mumkin bo’ladi. Shuni juda yaxshi tushunish
kerakki, buyumlar interneit va texnologizatsiyaning boshqa kontsetsiyalarini
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
to’xtatish mumkin emas, bizda faqat proaktiv rejalashtirish, yangi
texnologiyalarning
imoniyatlarini
amalga
oshira
oladigan
uskuna
va
mexanizmlarni
yaratish
va
shu
orqali
mamlakat
kompaniyalari
raqobatbardoshligini oshirish uchun qandaydir vaqt intervali bor xolos.
Dostları ilə paylaş: |