fo n a r i o ‘chmasdan, Na yulduz sayr etib ko ‘chmasdan, Na ufq o ‘ramay yoqu t-zar, Na bulut silkitmay oltin p a r , Tong kulmasdan burun Jontemir Quyuq bir zavq bilan turadi... Pot'lat otlarini o ynatib, Ekin maydoniga yuradi. (Uyg‘un) Bu misollarda badiiy metaforalar:
fonar (oy),
yoqut-zar{ shafaqj,
oltin par (quyosh nurij,
Po ‘lat otlarini (traktorini)dir. Metafora bilan
o ‘xshatish bir tushunchaday ko‘rinadi. Lekin ular bir xil emas.
« 0 ‘xshatish» mavzusida bu haqda to ‘liq m a'lum ol mavjud.
Metonimiya — grekcha so‘z b o ‘lib, boshqacha nom berish degan
m a’noni bildiradi. Bir narsaning, belgining, harakatning nom i
boshqasiga o ‘zaro bog‘liqlik asosida ko‘cliirilsa, metonimiya yo‘li
bilan ko‘chirish deyiladi. Bu narsa, belgi, harakat tasavvurimizda
bir-biri bilan aloqador tushunchalarni ifodalashi bilan o ‘zaro
bog‘langan b o ‘ladi. Tasavvurimizda m uallif bilan uning asari,
m ashhur kashfiyotchi bilan uning kaslifiyoti, idish-tovoq bilan
uning ichidagi ovqat, joy bilan uning icliidagilar va shunga o‘xshash
tushunchalar bir-biri bilan bog‘liq holda shakllanadi. Inson doim
so'zlam i tejab ishlatishga intiladi. Shunday hollarda, yuqorida
sanalgan bir-biriga bog‘liq narsalaming birini aytib qo‘ya qoladi.
Metonimiya ham so'zlaming ko‘chma ma’nosiga asoslanadi. Masalan:
Fuzuliyni oldim qo ‘limga, Majnun bo ‘lib yigjab qichqirdi Va N avoiy tushib yo ‘limga, faryod bilan o ‘midan turdi. Lerm ontovni tashlamadim hech, axir qo fib oldim Xofizjni, Pushkin menga k o ‘rsatar har kech, yig ‘lab turgan bir cherkas qizni. 69 (Ham id Olimjon)
www.ziyouz.com kutubxonasi
Sinckdoxa. Siiiekdoxada narsalaming butun va qismlari orasidagi
munosabat nazarda tutiladi. Bunda butun o ‘m ida qism va aksincha,
qism o'm ida butunning nomi ishlatiladi. Misollar: