Reja: Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining rivojlanish istiqbollari

Axborot texnologiyalarining boshqaruv tizimlari.
Axborot tizimi 
— belgilangan maqsadga erishish yulida axborotni 
yig‘ish, saqlash, qayta ishlash va uzatish uchun qo‘llaniladigan usullar, 
vositalar va shaxslarning o‘zaro bog‘langan majmuasidir.
Axborot tizimlari jamiyat paydo bo‘lgan paytdan boshlab mavjud 
bo‘lgan, chunki rivojlanishining turli bosqichida jamiyat uz boshqaruvi 
uchun tizimlashtirilgan, oldindan tayyorlangan axborotni talab etgan. Bu, 
ayniqsa, ishlab chiqarish jarayonlari — moddiy va nomoddiy ne'matlarni 
ishlab chiqarish bilan bog‘liq jarayonlarga tegishlidir. Chunki ular jamiyat 
rivoji uchun xayotiy muhim axamiyatga ega. Aynan ishlab chiqarish 
jarayonlari tezkor takomillashadi. Ularning rivojlanib borishi bilan 
boshqarish xam murakkablashadiki, o‘z navbatida, u axborot tizimlarini 
takomillashtirish va rivojlantirishni rag‘batlantiradi. 
Shu sababli
, avvalo, 
boshqaruv tizimi nima ekanligini bilib olaylik.
Kibernetik yondashuvga muvofiq boshqaruv tizimi boshqaruv ob'ekti 
(masalan, korxonalar, tashkilotlar va xokazo) va boshqaruv sub'ekti, 
boshqaruv apparati yig‘indisini o‘zida namoyon etadi. Boshqaruv apparati 
deganda maqsadlarni shakllantiruvchi, rejalarni ishlab chiquvchi, qabo`l 
kilingan qarorlarga 
talablarni moslashtiruvchi
, shuningdek, ularning 
bajarilishini nazorat qiluvchi xodimlar tushuniladi. Boshqaruv ob'ekti 
vazifasiga esa boshqaruv apparati ishlab chiqqan rejalarni bajarish kiradi, 
ya'ni boshqaruv tizimining o‘zi aynan mana shu ishlarni amalga oshirish 
uchun to‘zilgandir.
Boshqaruv tizimining ikkala komponenti to‘g‘ri (T) va aks (A) aloqalar 
bilan bog‘langan. TuKri aloqa boshqaruv apparatidan boshqaruv ob'ektiga 
yunaltiriladigan axborot oqimida ifodalanadi. Aks aloqa teskari yunalishda 
yuboriluvchi qabo`l kilingan qarorlarning bajarilishi haqidagi xisobot 
axboroti oqimida uz aksini topadi.
Axborot oqimlari (T va A), qayta ishlash vositalari, 
ma'lumotlarni 
uzatish va saqlash
, shuningdek, ma'lumotlarni qayta ishlash 
bo‘yicha operatsiyalarni bajaruvchi boshqaruv apparati xodimlarining o‘zaro 
aloqasi ob'ektning axborot tizimini tashkil etadi.

---

Axborot tizimlari nafakat axborotni qayta ishlash va saqlash, yozuv-

chizuv ishlarini avtomatlashtirish, balki qarorlarni qabo`l qilish 
(sun'iy 
intellekt usullari
, ekspert tizimlari va xokazolar), zamonaviy 
telekommunikatsiya vositalari (elektron pochta, telekonferentsiyalar), yalpi 
va lokal xisoblash tarmoqlari va boshqaruvning yangi uslublaridan 
foydalanish xisobiga boshqaruv ob'ekti faoliyati samaradorligini oshiradi va 
shu maqsadda keng qo‘llaniladi.
Tashkiliy boshqaruvda axborot tizimlari — shaxslar funktsiyalarini 
avtomatlashtirish uchun mo‘ljallangan. Bu sinfga xam sanoat (korxonalar), 
xam nosanoat ob'ektlari (bank, birja, suKo‘rta kompaniyalari, 
mexmonxonalar va xokazolar) va ayrim ofislar (ofis tizimlari)ni 
boshqarishning axborot tizimlari kiradi.
Texnologik jarayonlarni boshqarishda axborot tizimi turli texnologik 
jarayonlarni avtomatlashtirish uchun mo‘ljallangan (moslashuvchan ishlab 
chiqarish jarayonlari, metallurgiya, energetika va xokazolar).
Dastlabki axborot tizimlari 50-yillarda paydo bo`ldi. Bu yillarda ular maosh 
xisob-kitoblarini qayta ishlash uchun mo‘ljallangan bo‘lib, elektromexanik 
buxgalterlik xisoblash mashinalarida amalga oshirilgan. Bu kog‘oz xujjatlarni 
tayyorlashda mexnat va vaqtni bir qadar kiskartirishga olib kelgan.
XULOSA
Xulosa qilib aytganda axborot bosharuv tizimlarida yuqorida ko‗rib 
chiqilgan tizimda hisobot ma‘lumotlari haqiqiy ma‘lumotlar bilan ish 
ko‗rsa, intellektual tizim qayta ishlangan va, hattoki, ba‘zida uchrab 
turadigan ma‘lumotlar bilan kam ta‘minlaydi. Bu tizim marketingning turli 
tasnifi to‗g‗risida kundalik axborotlar olish uchun foydalaniladigan 
manbalar va jarayonlar yig‗indisidan iborat. Tizimning, intellektual 
imkoniyatlari kitoblar, gazetalar, maxsus maqolalar, xaridorlar, mahsulot 
yetkazib beruvchilar, vositachilar va firmaning o‗z xodimlari bilan 
suhbatlardan tashkil topadi. Marketing bilan to‗laqonli shug‗ullanayotgan 
firmalarda ko‗pchilik hollarda intellektual tizim sifatini yaxshilash 
maqsadida qo‗shimcha imkoniyatlar yaratiladi. Birinchidan, xodimlarni 
yangi g‗oyalar haqida xabar qilishlariga o‗rgatiladi va rag‗batlantiriladi. 
Masalan, ular boshqalar tomonidan e‘tiborga olinmagan qiziqarli 

---

axborotlarni to‗plaganlari va u to‗g‗risida xabar qilganliklari uchun 

rag‗batlantiriladi.
 
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1.

www.ziyonet.uz
 
2.

www.kitobim.uz
 
3.

Axborot tizimlari ma‘ruza matni

4.

EHM tushunchasi va nazariyasi kitobi.