Oʻlka tarixini oʻrganishda muzeylarning oʻrni Bajardi: O. Qilichev Tekshirdi: R. Qoʻyliyev
Yüklə 374,16 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
20 2.2 Mustaqillik yillarida tashkil etilgan muzeylar faolyati O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi, Respublika «Ma’navivat va ma'rifat» Kengashi, «Shahidlar xotirasi» xavriya jamg‘armasmmg Fanlar akademiyasi tarkibiga kiritildi. Qatag‘on qurbonlari xotirasi muzeyining asosiy vazifasi quyidagilardan iborat: qatag‘onchilik siyosatining paydo boiish sabablari va oqibatlarini tadqiq etish va uni mamlakatimiz tarixining tarkibiy qismi sifatida aks ettirish; qatag'on qurbonlari xotirasini abadiylashtirish, ulami yod etish bilan bogiiq ma’naviy-ma’rifiy tadbirlami amalga oshirish va targ‘ib etish, muzey zaxiralari va ekspozitsiyalarini mamlakat hamda xorijdagi turli hujjatlar va boshqa eksponatlar bilan muntazam ravishda boyitib borish kabilar shular jumlasidandir. So'nggi yillarda tashkil etilgan muzeylardan biri Tasavvuf tarixi muzeyi bo‘lib, u tasavvuf ilmining O‘rta Osiyodagi yirik namoyandasi va xojagon tariqati asoschilaridan Abduxoliq G ‘ijduvoniyning 900 yilligi va Bahouddin Naqshbandiy tavalludining 685 yillik yubileylari munosabati bilan ochildi. Undagi ekspozitsiyalar VII asrdan to XXI asr boshlariga qadar boigan davmi qamrab olgan. Tasavvuf taiimotining mohiyatini ochib bergan buyuk ilohiyotchi, faylasuf Abu Homid G'azzoliyning «Ayuha-l-valad» va «Ihyo ulum addin» asarlari fotonusxasi muzey eksponatlarida namovish etilmoqda. Abu Homid G ‘azzoliy islom aqidaparastlari bilan hurfikrli tasavvuf ahli o ‘rtasida vujudga kelgan jarlikni bartaraf etishga harakat qilib, islom aqidalarini so‘fiyona g‘oyalar bilan uvg‘unlashtirishga muvaffaq boigan buyuk mutafakkirdir. So‘fiyona g‘oyalami o‘zining «Devoni hikmat» asarida nazmiy bayon etib bergan Ahmad Yassaviy faoliyatini aks ettimvchi eksponatlar ham muzey zallaridan munosib o‘rin olgan. Xojagon tariqati asoschisi Abduxoliq G‘ijduvoniy va uning ustozi Yusuf Hamadoniy ma’naviy faoliyatiga doir qo‘lyozmalar, turli maishiy-xo‘jalik buyumlari alohida vitrinada joylashgan. Bugungi kunda mazkur muzeyning O‘zbekistondagi tasavvuf tarixini o‘rganish va targ‘ib etishda ahamivati kattadir. Temuriylar tarixi davlat muzeyi Amir Temur va temuriylar davrida ilm-fan, maorif va madaniyatning yuksak darajadagi taraqqiyotini haqqoniy aks ettirish va keng 21 targ‘ib qilish, chuqur insonparvarlik mhi !88 bilan sug‘orilgan tarixiy yutuqlarimiz va an’analarimiz asosida yosh avlodni vatanparvarlik mhida tarbiyalash maqsadida O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1996-yil 14-martdagi 99-sonli qaronga binoan juda qisqa muddatda Toshkent shahrida barpo etildi. Muzey xalqimiz va xorijiy mamlakatlardan tashrif buvurgan mehmonlar ishtirokida 1996- vilning 18-oktabrida tantanali ravishda ochildi. O‘zbekiston Tasviriy san’at galereyasi. O‘zbekiston Tasviriy san’at galereyasi 2004-yili Toshkent shahrida ochildi: Galereya binosi qisqa muddat ichida qurib bitkazilgan boisa-da, xalqaro standartlarga javob beruvchi eng zamonaviy texnika vositalari bilan jihozlangan. U yerda o'matilgan eng zamonaviy jihozlar eksponatlarni namoyish etish va asrash uchun zarur boigan eng qat’iy harorat, namlik tartiblarini ta’minlash va qoiiqlash shartlariga rioya etish imkomni beradi. San’at galereyasida ma'ruzalar va kinozallar, kutubxona, mohir usta studiyasi, ustaxonalar o‘rin olgan. Shubhasiz, bu ko‘rgazmalar yangi majmuani xalqaro darajadagi san’atshunoslik markaziga aylantiradi. Uning ekspozitsiya-ko‘rgazma maydoni 3500 kvadrat metrga teng. Shuningdek, galereya zarur texnikaviy uskunalar bilan jihozlangan majlislar zaliga ega boiib, bu yerda ko‘rgazmalar, taqdimot marosimlari, seminarlar, amaliy uchrashuvlar, filmlar namoyishlari va boshqa tadbirlar o‘tkaziladi. Tasviriy san’at galereyasi zallarida XX asr boshidan hozirgi kungacha y aratilgan 0 ‘zbekiston tasviriy san’ati asarlarining boy to‘plami, shuningdek O‘rta Osiyoda zarb etilgan noyob tangalar kolleksiyasi namoyish etilmoqda 8 . Yunus Rajabiy uy-muzeyL Buyuk o‘zbek kompozitori, musiqa san’atining yetuk ustasi Yunus Rajabiyning holdir. Zero, o‘zbek xalqi yilnomasida oltin harflar bilan bitishga munosib voqealar aynan Sohibqiron Amir Temur hamda Temuriylar bilan chambarchas bogiiqdir. Muzeydagi Temuriylar tarixiga oid noyob eksponatlar O‘zbekiston viloyatlaridagi yirik muzeylardan keltirilgan, shuningdek, 1996-yilda Parijda Amir Temur tavalludining 660 yilligiga bagishlab oikazilgan koigazmadagi eksponatlar 8 Bekmurodov М ., Rashidova M. Muzeyshunoslik. - Т .: Voris Ali, 2006 22 ham muzeyga o'tkazilgan. Muzeyda arxeologiya, etaografiya, numizmatika yodgorliklari, qoiyozmalar, tasviriy san’at namunalari bor. Muzey xazinasida 190 O‘zbekiston tarixini aks ettiruvchi 3 mingdan ortiq ashyolar saqlanadi. Shundan «Asosiy fond»ga 1971 ta, «Yordamchi fond»ga 1090 ta ashvo kiritilgan. Hozirgi kunda muzey ekspozitsiyasidan 1700 dan ortiq eksponat joy olgan. Bular - Amir Temur va temuriylar davri tarixiga oid qoiyozmalar, yozishmalar, kumush va mis tangalar, Go‘ri Amir maqbarasidan olingan ashyolar, sopol va mis buyumlar, me’moriy qoplamalar, XIX-XX asrlarga oid kitoblar. tangalar va etnografiyaga oid buyumlar va h.k. Muzey xazinasida O’‘zbekiston aholisi hamda chet davlatlarning sovg‘alari ham mavjud. Muzeyning keng ko‘lamli ishlarini 2017-yilgi hisobotni tahlil qilish orqali ham kuzatishimiz mumkin 9 . 9 Ochildiyev F.B. Tarixiy o'lkashunoslik. - Т .: Universitet, 2008. 23 Xulosa Mustaqillik sharoitida jamiyatdagi yangi o`zgarishlarni amalga oshirish jarayonida, jamiyat a`zolarini, demokratik tafakkur va milliy g’oya ruhida tarbiyalash vazifalarini bajarishda biz yuqorida ko`rib chiqdik, muzeylarning ahamiyati ortib bormoqda. Albatta har qaysi xalq yoki millatning ma`naviyatini uning tarixi o`ziga xos urf-odat va an`analari, hayotiy qadriyatlardan ayri holda tasavvur etib bo`lmaydi. O`zbekiston Respublikasidagi muzeylar va tarixiy me`moriy yodgorliklar millatning madaniy uyg’onishi, milliy g’oyani targ’ib etish, xalq ongida milliy g’urur va qadriyatlarni kuchaytirishda, mustaqillik g’oyalariga sodiqlik hissiyotini, demokratiya va taraqqiyotga ishonchni mustahkamlashda muxim rol o`ynaydi. Bu borada prezident Islom Karimovning “Tarixiy xotirasiz barkamol kishi bo`lmaganidek, o`z tarixini bilmagan xalqning kelajagi ham bo`lmaydi”, “Tarix-xalq ma`naviyatining asosidir”, “Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q”, “O`zlikni anglash tarixni bilishdan boshlanadi”, “Inson uchun tarixdan judo bo`lish-hayotdan judo bo`lish demakdir” degan ahamiyatga molik so`zlari muzeylar va muzey xodimlari uchun dasturamal bo`lib xizmat qilmoqda 10 . Ajdodlarimizdan meros qolgan nodir-noyob eksponatlarni asrab – avaylashimiz, asrlar osha salobat to`kib bizgacha etib kelgan me`moriy obidalarimizni, arxeologik yodgorliklarimizni himoya qilishimiz, shuningdek, ikkinchi jahon urushi davri, azob-uqubatlari, xalqlarimizni matonatli jasoratlari bosib o`tgan hayot yo`llarini atroflicha o`rganishimiz hamda kelajak avlodlarga etkazishdek muqaddas ishlarni amalga oshirishimiz zarur. Mustaqilligimiz sharofati tufayli mamlakatimizda insonni e`zozlash, milliy va ma`naviy qadriyatlarimizni tiklanishiga katta e`tibor qaratilmoqda. Shu jumladan Namangan viloyat hokimligining bevosita rahbarligi ostida viloyatning “Ikkinchi jahon urushi”ga, “Qatog’on qurbonlarini yod etish”ga oid yo`nalishlarni o`rganish, urush 10 Karimov.I.A. O`zbekistonning o`z istiqlol va tarqqiyot yo`li. -T.: O`zbekiston, 1992. -B.71. 24 ishtirokchilarining hayot yo`lini jangovor ishlarini umumlashtirish, tiklash bo`yicha keng ko`lamli, xayrli ishlar amalga oshirilib kelinmoqda. Bunda ayniqsa viloyat “Xotira va qadrlash uyi” ilmiy xodimlari O`zbekiston Respublikasi “Kamolot” yoshlar ijtimoiy harakati viloyat kengashi bilan hamkorlikda olib borayotgan ishlari diqqatga sazovordir. Vatan tarixi, xotirasi aynan muzeylarda aks etadi. Respublikamizda faoliyat olib borayotgan 80 dan ortiq davlat muzeylari turli toifalarda va turli yo`nalishlarda bo`lib, bugungi kunda xalqimiz va turli mamlakatlardan tashrif buyurgan ziyoratchilarning ham ma`naviy, ham ma`rifiy jihatdan ongini, ruhiyatini boyitishda muhim amaliyot kasb etmoqda [11] . 2008 yil “Muzeylar to`g’risida”gi Qonun qabul qilindi. Bu esa muzey xodimlari faoliyatini yanada jonlantirish bilan birga mas`uliyatini ham oshirdi. Muzey xodimlari faoliyati, muzeylarga oid bukletlar, kitoblar, suratlar ko`rgazmasi tashkil etib borilmoqda. Umuman axolini, o`quvchi yoshlarni tarbiyalashda muzeylarning roli beqiyosdir. Chunki barcha eksponatlarda tarixiy jarayon, ajdodlar nafasi bor. Ular qoldirgan ma`naviyat, boy merosni avaylab-asrash, avlodlarga etkazish esa muqaddas burchimizdir. Ushbu bitiruv ma`naviy ish mavzusining tahlili, shunday xulosalarga kelishimizni va shu yuzasidan quyidagi taklif va istaklarni keltirib chiqardi: - Mustabid- sovet davrida muzeylarining ijobiy jihatlaridan tashqari salbiy tomonlari ham kuzatildi. Muzeylarning rivojidagi etakchi o`rin mutaxasislar emas, kompartiya va uning rahbarlari egalladi. Muzeylarning asosiy yo`nalishlari xalqni kommunistik ruhda tarbiyalashdan iborat bo`ldi. Ma`muriy yodgorliklar (masjid va madrasalar) ombor, yotoqxonalar va boshqa narsalarga aylantirildi va hakazo. - O`zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgach, muzey ishiga davlat siyosati darajasida e`tibor qaratildi. - Muzeylarni ixtisoslik bo`yicha malakali kadrlar bilan ta`minlash zarur; 14 Baxriddinov O. Muzeylar-tariximiz guvohi // Namangan haqiqati. 2004, 10 mart. |