№1-laboratoriya mashg’uloti

Math 
paneli tugmalari
 
MathCADning kuchli 
tomoni bu matematik simvollar
, ularni ifodalsh va kiritish insonga 
odatiy holatda berilgan. Ushbu instrumentlar panaleni bosh menyuning buyruqlari orasidagi 
View →Toolbars orqali ishga tushiriladi. Math panelida ishni qulayligi uchun ssilkalrning 
yeg’indisi birlashtirilgan. . 

---

Math 
panelida 
9ta 
tugma joylashtirilgan. har bir tugma o’z 
navbatida
, mahsus vazifaga 
biriktirilgan instrumentlar panelini ishga tushiradi. Ular quyidagi tugmalar (ishga tushirilgan 
holati quyidagi 2-rasmda ko’rsatilgan). 
2-rasm MathCad tizimining ishchi oynasi Math panelidagi ochilgan asboblar paneli. 

Calculator.
Bu 
panelda 
matematik 
topshiriqlar 
buyruqlari 
, hamda ko’pincha 
foydalaniladigan funksiyalar joylashtirilgan. Bu tugmani kankulyator sifatida foydalanish 
mumkin. 

Boolean 
– taqqoslash operatorini va mantiqiy ammalarni kiritish . 

Evaluation
– o’zgaruvchilar qiymatlarini va funksiyalarini o’zlashtirish operatori 
kirituvchi tugmasi bor. 

Graph 
– grafika tuzish instrumenti. 

Vector 
and Matrix
 – vektorlar va matrisalar bilan ishluvchi instrumentlar. 

Calculus
– 
integrallashgan 
elementlarning 
matematik 
ifodalar 
ko’rinishini 
differensiallashgan usulda ko’rsatadi. Bu paneldagi tugmalar qiymatlar summasi va 
ko’paytmalarini hisoblashga ijozat beradi. 

Programming
– dastur yozish instrumenti. 

Greek Symbol
– grafik alifbo.
 
Symbol
– Simvolli hisoblashlar uchun. 
Matematik ifodalarni qurish va hisoblash 

MathCAD ifodasining asosiy matematik elementlariga 
berilganlar toifasi
, operatorlar, 
funksiyalar va boshqaruv tuzilmalari kiradi. 

---


Operatorlar – 
MathCAD elementlari
, ular yordamida matematik ifodalar yaratish 
mumkin. Ularga masalan arifmetik amallar simvoli, yig’indini 
hisoblash belgilari
, 
ko’paytmalar, integrallar va boshqalar kiradi. 

MathCAD tizimida ishchi hujjatga buyruqlar yozish. 

MathCAD tizimida buyruqlarni yozish qog’ozda yozib ishlaganga yaqin, va bu masalani 
qoyilishini va yechilishini onsonlashtiradi. Natijada matematik vazifani yechilishi 
progmalashtirishadan algaritmik tuzilishiga o’tadi. 

MathCAD hisoblashni insonga ohshab qatiy belgilangan ketma ketlikda amalga oshiradi: 
kitobni betlarni o’qib, chapdan o’nga, yuqoridan pastga. Bloklarni bajarish ketma-ketligi 
tizimni hujjatni tog’ri ishlashini ko’rsatib beradi. 

Malummotlar 
turiga sonly konstantalar
, odatiy va tizimli o’zgaruvchilar, 
massivlar,(vektorlar va matrisalar) va fayl turdagi malumotlar. 

O’zgarmaslarning 
foydalanish turlari
 
Boshlang’ich holatda ekranda kursor krestik ko’rinishda bo’ladi. Ifodani kiritishda u 
kiritilayotgan ifodani egallab olgan ko’k burchakli holatga o’tadi. Mathcadning har qanday 
operatorini kiritishni uchta usulda bajarish mumkin: 
• menyu buyrug’idan foydalanib; 
• klaviatura tugmalaridan foydalanib; 
• matematik paneldan foydalanib. 
O’zgauvchilarga qiymat berish uchun yuborish operatori “:=” ishlatiladi. Hisoblashlarni 
amalga oshirish uchun oldin formuladagi o’zgaruvchi qiymatlari kiritiladi, keyin matematik 
ifoda yozilib tenglik “=” belgisi kiritiladi, natijada ifoda qiymati hosil bo’ladi. 
Oddiy va matematik ifodalarni tahrirlashda menyu standart buyruqlaridan foydalaniladi. 
Tahrirlashda klaviaturadan ham foydalanish mumkin, masalan 
• kesib olish – Ctrl+x; 
• nusхa olish – Ctrl+c; 
• qo’yish – Ctrl+v; 
• bajarishni bekor qilish – Ctrl+z. 
3-rasm. Oddiy matematik ifodalarni hisoblash. 
Mathcad 200 dan ortiq o’zida qurilgan funksiyalariga ega bo’lib, ularni matematik 
ifodalarda ishlatish uchun standart panel vositasidagi Insert Function (Funksiyani qo’yish) 
tugmasiga bog’langan muloqot oynasidan foydalaniladi. 
Mathcad hujjatiga matn kiritish uchun bosh menyudan Insert→Text Region 
(Qo’yish→Matn maydoni) buyrug’ini berish yoki yaхshisi klaviaturadan ikkitali kavichka (“) 

---

belgisini kiritish kerak. Bunda matn ma’lumotini kiritish uchun ekranda matn kiritish maydoni 
paydo bo’ladi. Matn kiritish maydoniga matematik ifodani yozish uchun matematik maydonni 
ham qo’yish mumkin. Buning uchun shu matn maydonida turib Insert→Math Region 
(Qo’yish→Matematik maydoni) buyrug’ini berish kifoya. Bu maydondagi kiritilgan matematik 
ifodalar ham oddiy kiritilgan matematik maydon kabi hisoblashni bajaradi. 
Mathcadda foydalanuvchi funksiyasini tuzish hisoblashlarda qulaylikni va uning 
effektivligini oshiradi. Funksiya chap tomonda ko’rsatilib, undan keyin yuborish operatori (:=) 
va hisoblanadigan ifoda yoziladi. Ifodada ishlatiladigan o’zgaruvchi kattaliklari funksiya 
parametric qilib funksiya nomidan keyin qavs ichida yoziladi (4.3-rasm).