T. T. Jum aqulov iqtisod fanlari doktori, professor

a) ish haqi - ishchi kuchining;
b) m e’yoridagi foyda - tadbirkorlik layoqatining;
v) foiz - investitsion tovarlam ing;
g) renta - yer va boshqa tabiiy resurslarning;
d) yuqoridagilarning barchasi.
35. Grafikdagi tik chiziq (S) qaysi iqtisodiy resursning taklifini ifodalaydi?
a) kapitalning;
b) ishchi kuchining;
bahosi P 
‘ ?
v) yer va boshqa tabiiy resurslarning;
g) tadbirkorlik layoqatining;
d) barcha resurslarning.
О 
miqdori
167

---

16-MAVZU. AGRAR MUNOSABATLAR VA AGROBIZNES
1-§. Agrar munosabatlar va qishloq xo'jaligida takror ishlab
chiqarishning xususiyatlari
«Respublika sanoatining ko'pgina tarmoqlarini, jum ladan, paxta 
tozalash, to'qimachilik, kimyo sanoatini, qishloq xo'jaligi mashinasozligini 
va boshqalarni... rivojlantirish istiqbollari, ularning m urakkab o'tish 
davridagi iqtisodiy ahvoli bevosita qishloq xo'jaligiga bog'liqdir»1
Agrar munosabatlar
-b u yerga egalik qilish, uni tasarruf etish va undan 
foydalan ish bilan bog'liq ravishda vuju d g a keladigan iqtisodiy 
munosabatlardir. Agrar munosabatlar qishloq xo'jaligida takror ishlab 
chiqarishning o'ziga xos xususiyatlarini ifodalaydi.
Yerga egalik q ilish
-tarixan tarkib topgan an’analar yoki qonuniy 
asosda belgilangan tartibda yerga egalik huquqininng tan olinishini 
bildiradi.
Yerdan foydalanish huquqi-bu 
o'rnatilgan urf-odatlar, udum laryoki 
qonuniy tartibda ularning doimiy va muddatli foydalanish uchun berilshini 
bildiradi.
Qishloq xo'jaligida takror ishlab chiqarishning xususiyatlari.
— ► Qishloq xo'jaligida yer foydalanish jarayonida asosiy ishlab 
chiqarish vositasi (ham m ehnat vositasi va ham m ehnat 
predmeti) sifatida chiqadi.
— ► Qishloq xo'jaligida ishlab chiqarishning natijalari yerning hosil 
berish qobiliyatiga, ya’ni tuproq unumdorligiga bog'liq.
'I A. Karimov. O 'zbekiston buyuk kelajak sari. T , « 0 ‘zbekiston», 1998, 
225-226-betlar.
168

---

— ►Qishloq xo'jaligida ishlab chiqarish jarayoni tirik organizimlar 
(o'simlik va hayvonot dunyosi)ning o'sishi va rivojlanishi bilan bevosita 
bog'liq.
►Agrar munosabatlar va qishloq xo'jaligida takror ishlab chiqarish
jarayoni iqtisodiy qonunlar bilan birga tabiat qonunlari ta'siri ostida ro'y 
beradi.
►Agrar sohada k o 'p c h ilik ish la b c h iq a rish v o s ita la ri (ch o rva
m o lla ri. k o 'p y illik m evali d a ra xtla r, u ru g 'lik va h .k.) ta rm o q n in g
o 'z id a v u ju d g a k e ltir ilib , y a n a is h la b c h iq a ris h ja ra y o n ig a
k iritila d i
►Qishloq xo'jaligida ishlab chiqarish m avsum iy xarakterga ega.
Bu ta rm o q d a g i m ehnat vo s ita la rid a n fo ydalan ish da vrin i ham 
cheklaydi. Masalan, selyakalar ekish davrida, g'alla o'rish va paxta 
terish kom bayinlari faqat yig'im -terim paytida qisqa davr (1-2 oy) 
ishlatiladi.
►Qishloq xo'jaligida ishlab chiqarish mavsumiyligi sababli aylanma
kapital va mablag'lar sarfi hamda maxsulot sotishdan olinadigan pul 
tushumlari yil davomida bir m e’yorda bormaydi.
►Qishloq xo'jalik ekinlari o'sishining vegitatsiya davri va tabiiiy
omillari ta'sirida ishlab chiqarish vaqti va ish davri o'rtasida katta farq 
mavjud bo'ladi.