T. T. Jum aqulov iqtisod fanlari doktori, professor

Ijara haqi = R +A+ r
Yer va boshqa tabiiy resurslarning narxi irratsional narx deyiladi.
Yer oldi-sotdi obyektiga aylanganda uning narxi (R) shu yer keltirishi mumkin 
bo'lgan renta miqdorini (R) bankka qo'yilgan pul uchun olinishi kutiladigan 
foiz stavkasiga (r) bo'lish yo'li bilan aniqlanadi, ya’ni
PP=_*;'°o
r
3-§. Yer rentasining hosil bo'lishi va uning darajasini belgilovchi
om illar
Yer resurslari bozorida renta ijaraga berilayotgan yerning narxi sifatida 
chiqadi.
D
172

---

Yer taklifi (S) mutlaq cheklanganligi sababli rentaning hosil bo'lishiga 
o'zta'sirini ko'rsata olmaydi * O'z navbatida renta miqdorining harqancay 
ortishi (yoki kamayishi) yer taklifini ko'paytira (yoki kamaytira) olmaydi.
Yerga bo'lgan talab va renta miqdoriga ta’sir qiluvchi omillar
> • Yerlarning unumdorligi. Bir turdagi ekinlar ekilganda unumdorligi 
yuqori bo'lgan yerlarga talab katta bo'ladi va bu rentaning ham 
yuqori bo'lishiga olib keladi.
> • Foydalanishda bo'lgan yerlarda yetishtiriladigan qishloq xo'jalik 
maxsulotlarining bozor narxi qaysi mahsulotning bozor narxlari 
yuqori bo'lsa, shu ekin ekiladigan yerlarda renta ham yuqori bo'ladi.
> • Birgalikda foydalaniladigan boshqa resurslarning narxlari va 
unumdorligi. Masalan, qishloq xo'jalik mashina va uskunalarining 
narxi hamda unumdorligi renta miqdoriga ta’sir ko'rsatadi.
> .• Yer maydonlarining shahar markazlari, bozorlar, yo'llar va suv 
manbalariga joylashishining uzoq-yaqinligi.
> .• Yerlardan sanoat usulida, qurilish va boshqa maqsadlarda 
foydalanish imkoniyatining mavjudligi.
Yerlarda ekin turlarini joylashtirish imkoniyatlari 
darajasi.
4-§. Agrosanoat integratsiyasi. Agrosanoat majmuasi
va uning tarkibi. Agrobiznes
Agrosanoat integratsiyasi - qishloq xo'jaligi uning mahsulotini qayta 
ishlovchi, is te ’m olchiga yetkazib beruvchi va tarm oqqa xizm at 
ko'rsatuvchi tutash tarmoqlar o'rtasidagi ishlab chiqarish hamda xo'jalik 
aloqalarining o'zaro yaqinlashib, bir-biriga qo'shilib borish jarayonidir.
‘ Yangi ye rlarning o 'zla shtirilib fo yd alan ish ig a ja lb qilin ish i yoki ish la tilib turgan 
yerlarning turli sabablariga ko'ra qishloq xo'jalik aylanm asidan chiqib ketishi bundan 
m ustasno.
173

---

ASM sohalari
II. Qishloq xo'jaligi.
I. Qishloq xo'jaligiga ishlab chiqarish vositalari 
yetkazib beruvchi sanoat tarmoqlari.
111. Qishloq xo'jalik mahsulotlarini iste’molchiga yetkazib 
berishni ta'minlaydigan tarmoqlar (tayyorlash, qayta ishlash, 
saqlash, tashish, sotish).
Agrasanoat majmuasi (A S M )-bu iqtisodiyotning qishloq xo'jalik 
mahsulotlarini yetishtirish, uni saqlash, qayta ishlash va tarmoqqa ishlab 
chiqarish vositalarini yetkazib berish bilan shug'ullanuvchi tarmoqlaridir.
IV. Qishloq infratuzilmasi:
• Ishlab chiqarish infratuzilmasi. Bevosita ishlab chiqarishga 
xizmat qiluvchi sohalar
• Ijtim oiy infratuzilm a. O d a m la r yashash va turm ush 
faoliyatining umumiy sharoitlarini ta’minlaydigan sohalar.
Agrosanoat integratsiyasi ko'lami 
Korxona (firma) va birlashmalar darajasida. 
Hududlar va mintaqalar doirasida.
Alohida mamlakatlar doirasida.
Xalqaro darajada.