T. T. Jum aqulov iqtisod fanlari doktori, professor

1-§. Bozor iqtisodiyotiga o'tish yo'llari va uning
0 ‘zbekistondagi xususiyatlari
Bozor iqtisodiyotiga o'tish yo'llari
Bir iqtisodiy tizimdan (m a’m uriy-buyruqbozlikka asoslangan iqtisodiyotdan) 
boshqa iqtisodiy tizimga (bozor iqtisodiyotiga) o’tish yo’llari.
• Revolyutsion yo'l 
- katta to ’ntarishlar qilishni taqozo 
qiladi va bunda «karaxt qilib davolash» usuli keng 
qo’llaniladi. Polsha, Chexoslovakiya, Rossiya va boshqa 
ay rim m am lakatlar bu yo’lni tanlagan.
• Rivojlangan m am lakatlar yo’li. Bu g ’arbcha model deb 
ham atalib, bunda oddiy tovar xo’jaligidan erkin 
raqobatga asoslangan bozor iqtisodiyotiga va undan 
hozirgi zamon madaniy jihatdan rivojlangan bozor 
iqtisodiyotiga o ’tiladi.
• Rivojlanayotgan m am lakatlar yo’li. Bu mustaqil 
rivojlanayotgan m am lakatlarning bozor iqtisodiyotiga 
o’tish yo’li bo’lib, unda qoloq, an’anaviy iqtisodiyotdan 
erkin bozor iqtisodiyotiga o’tiladi.
• Evolyutsion yo'l 
- asta-sekinlik bilan revolyusion 
to’ntarishlarsiz, bosqichm a-bosqich bozor iqtisodiyotiga 
o’tishni ko’zda tutadi. O’zbekiston va boshqa ayrim 
sobiq sotsialistik m am lakatlar m azkur yo’lni tanlagan.
• Sobiq sotsialistik m am lakatlar yo’li. Bu yo’lnig 
xususiyati, bir-biriga butunlay qaram a-qarshi bo’lgan bir 
iqtisodiyotdan boshqasiga, ya’ni m arkazlashtirilgan, 
ma’muriy buyruqbozlikka asoslangan iqtisodiyotdan 
hozirgi zamon rivojlangan bozor tizimiga o’tishdan 
iborat.
60

---

«Bizning bozor munosabatlariga o'tish modelimiz respublikaning 
ziga xos sharoitlari va xususiyatlarini, an’analar, urf-odatlar va turmush 
tarzini har tomonlama hisobga olishga, tmishdagi iqtisodiyotni bir 
yoqlama besnaqay rivojlantirishning muthish me’rosiga barham berishga 
asoslanadi»1.
 zbekistonda iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishdan kzlanagn
asosiy maqsad.
Ijtimoiy ynaltirilgan barqaror bozor iqtisodiyoti, ochiq 
tashqi siyosatga ega bo'lgan demokratik huquqiy 
davlatni va fuqarolik jamiyatini barpo etish.
Iqtisodiy islohotlarning birinchi bosqichi butunlay yangi iqtisodiy 
tizimning huquqiy negizlarini yaratishga, davlatchilikni shakllantirish va 
m ustahkam lashga, eskicha fikrlash tarzlarini ongim izdan chiqarib 
tashlashga qaratiladi.
Ikkinchi bosqich bozor tizimlarining shakllanishi tugallanadigan davr 
bo'lib, soliq, moliya va pul-kredit siyosatini yanada takomillashtirismi, 
butun tashqi iqtisodiy faoliyatni erkinlashtirishni ko'zda tutadi.2
I.A. Karimov. O 'zbekiston buyuk kelajak sari. T , «  zbekiston», 1998, 101-102- 
betlar.
2I.A. Karimov. O 'zbekiston buyuk kelajak sari. T , «O'zbekiston», 1998, 185-331- 
betlar.
61

---

O'tish davrida davlatning o'zi bosh islohatchi bo'lishi.
• Bozor m unosabatlarini bosqichm a-bosqich qaror 
toptirish.
• Iq tis o d iy o tn i m a fku ra d a n xoli q ilis h , uning u s tu n lig in i 
ta ’ m inlash.
• Bozor m unosabatlariga o'tish bilan bir qatorda aholini 
ijtim oiy himoyalash sohasida kuchli chora-tadbirlarni 
am alga oshirish.
• Butun yangilanish va taraqqiyot jarayoni qonunlarga 
asoslanm og'i, qonunlarning ustuvorligi ta ’m inlanishi.
• Respublikaning o'ziga xos sharoitlari va xususiyatlarini 
hisobga olgan holda bozor m unosabatlarining negizlarini 
sh a k lla n tiris h 1.
• Tatalitar tizim ning og'ir oqibatlarini yengish, tanglikka 
barham berish, iqtisodiyotni barqarorlashtirish.