3-maruza operasion tizimlar va ularning turlari. Elektron jadval muharrirlari. Ms excel dasturi. Multimediyaning asosiy tushunchalari. Audio va video axborotlar bilan ishlash asoslari. Taqdimot muharrirlari va ularda ishlash

 
 
 
 

---

Videonazoratchilar 

Videonazoratnilar (videoadapterlar) 

bevosita monitorlarni va ularning yekraniga 
ma’lumotlarni chiqarishni boshqaradigan ichki 
tizim qurilmasidir. Videonazoratchi o’z ichiga 
quyidagilarni oladi: YeNT ni boshqarish 
sxemasi, rastrli xotira (yekranda bo’lib 
o’tadigan ma’lumotlarni saqlovchi va AX da videobufer maydomini ishlatadigan 
xotira), DYeQQ ning almashadigan mikrosxemalari (belgilar matricalari), kiritish-
chiqarish portlari. 
Videonazoratchining asosiy tavsiflari: ish rejimlari (matnli va grafikli), 
ranglarning amalga oshirilishi (monoxromli va rangli), ranglar soni yoki nim 
ranglar soni (monoxromlida), o’tkazish qobiliyati (monitor yekranida gorizontal va 
vertikal bo’yicha adreslanadigan piksellar soni), buferli xotiradagi saxifalarning 
sig’imini va soni (saxlfalar soni — bu yeslab qolinadigan matnli yekranlarning 
soni bo’lib, ularning istalgan biri bevosita adreslash yo’li bilan monitorda aks 
yetgirishga chiqarilishi mumkin), belgi matricasining o’lchani (monitor yekranida 
belgini shakllantiradigan, matricaning satr va ustunidagi piksellar miqdori), tizimli 
shina bilan qiymatlar almashish tezligini belgilovchi qiymatlar shinasining 
razryadliligi va b. 

Videoxotira sig’imi
 
— muhim tavsifdir, u xotirada saqlanayotgan 
piksellarning miqdorini va ularning atributlarini aniqdaydi. Piksel atribugining 
razryadliligi, o’z navbatida, xususan, pikselni aks yettirishda hisobga olinadigan 
nim ranglarning yoki rangli tuslarning mumkin bo’lgan maksimal sonini aniqdaydi 
(masalan, 65000 rangli tusni (High Color 
standarti) aks yettirish uchun har bir atribut ikki 
baytli xususiyatga, 16,7 mln ta rangli tusni aks 
yettirish uchun yesa (True Color standarti) — 
uch baytli xususiyatga yega bo’lishi kerak). 

---

Videoxotiraning kerakli sig’imini atribut baytlari miqdorini yekran piksellari 
miqdoriga ko’paytirib taxminan xisoblab chiqish mumkin). 
Masalan, monitorning o’tkazish qobiliyati 800x600 piksellar bo’lganda va 
True Color standartida videoxotira sig’imi 1440000 baytdan kam bo’lmasligi 
kerak, o’tkazish qobiliyati High Color standartida 1280x 1024 bo’lganda yesa 4 
Mbayt atrofida bo’lishi lozim. 
Umumqabul qilingan standart quyidagi videonazoratchilarni shakllantiradi: 
— Hercules — monoxromli grafikli adapter; 
— MDA — monoxromli displeyli adapter (Monochrome Display Adapter); 
— MGA — monoxromli grafikli adapter (Monochrome Graphics Adapter); 
— CGA — rangli grafikli adapter (Color Graphics Adapter); 
— EGA — yaxshilangan grafikli adapter (Enhanced Graphics Adapter); 
— VGA — videografikli adapter (Video Graphics Adapter), ba’zida uni 
videografikli matrica (Video Graphics Array) deb ataladi; 
— SVGA — yaxshilangan videografikli adapter (SuperVGA); 
— PGA — professional grafikli adapter (Professional GA). 
Hozirgi vaqtda amadda faqat VGA va undan yuqori tipdagi 
videonazoratchilar ishlatilmoqda. 
Videonazoratchilarga misollar: 
— videoxotira sig’imi 1—2 Mbayt 
bo’lgan VESA (VESA video-kartalari) tipidagi 
SVGA videonazoratchilari nimranglar va rangli 
tuslar yaxshi uzatilganda 1280x 1024 o’tkazish 
qobiliyatini ta’ninlaydi; 

---

Twin Turbo — 128 M2 videonazoratchisi (videokarta) 2 Mbayt sig’imli (4 
Mbaytgacha oshirish imkoniyati bilan) videoxotiraga, ikkita 64 razryadli 
ma’lumotlar shinasiga (bu PCI lokal shinasi bilan mos kelib, rangli tuslarning 
ranglilik rejimi 256 tadan 65000 tagacha o’zgarganda qiymatlarni 128-razryadli 
uzatishni pasaymaydigan tezlik bilan tashkil yetishni ta’minlaydi) yega, videokarta 
istalgan amaliy dasturda tasvirni yekranda oniy chiziqli masshtablash vazifasiga 
yegadir. 
Multimediya vositalari bilan ishlash 
Video yoki audio multimediya vositalarini kompyuterda juda ko’p dasturlar 
orqali ishlatiladi. Video, audio bilan ishlovchi dasturlar
•
Windows Media Player 
•
Winamp. 
•
Macromedia Flash. 
Windows Media Player dasturini ishlatishni ko’rib o’tamiz. Windows 
o’rnatilgan barcha kompyuterlarda Windows Media Player dasturi Windows bilan 
birgalikda o’rnatilgan bo’ladi. Windows Media Player dasturini ishga tushirish 
uchun Windows ning pusk tugmasi bosiladi, menyuning programm menyu ostining 
standartny qismidan ishga tushiriladi. 
 
 
Multimedia qurilmasini o’rnatish. 
Buning uchun «Moy kompyuter» (“My computer”) ustiga sichqonchaning 
o’ng tugmasini bir marotaba bosing. U holda sizga quyidagi muloqot oynasi 
ekranga chiqadi.