Milliy mahsulot hajmi yuksalish inqiroz yuksalish jonlanish inqiroz turg‘unlik jonlanish turg‘unlik Vaqt 1-chizma. Iqtisodiy sikl fazalarining klassik jihatdan ifodalanishi. Hozirgi zamon iqtisodiy fanida iqtisodiy siklning 1380 dan ortiq turlari
mavjudligi ta’kidlanadi.
1
Quyidagi 6-jadvalda ularning ko‘pchilik iqtisodchilar
tomonidan tan olingan eng asosiy turlari ifodalangan.
2-jadval Sikllarning asosiy turlari Sikl turlari
Siklning
davomiyligi
Asosiy xususiyatlari
Kitchin sikli 2–4 yil
Zahiralar miqdori
YAMM, inflyasiya, bandlikning
tebranishi, tijorat sikllari
Juglar sikli
7–12 yil
Investitsion sikl
YAMM, inflyasiya va bandlikning
tebranishi
Kuznets sikli
16-25 yil
Daromad
immigratsiya
uy-joy qurilishi
yalpi
talab
daromad
Kondratev sikli
40-60 yil
Texnika taraqqiyoti, tarkibiy o‘zgarishlar
Forrester sikli
200 yil
Energiya va materiallar
Toffler sikli
1000-2000 yil
Sivilizatsiyalarning rivojlanishi
Kitchin sikli zahiralar sikli deb ham nomlanadi. Bunda Jozef Kitchin (1926
y.) o‘zining e’tiborini tovar zahiralarining harakat chog‘idagi moliyaviy hisoblar va
sotish narxlarini tahlil qilish asosida 2 yildan 4 yilgacha davr davomidagi qisqa
to‘lqinlarni tadqiq qilishga qaratadi. Ayniqsa u siklning davomiyligini jahondagi
oltin zahiralarining
tebranishlari bilan bog‘lab, uni 3 yilu 4 oyga teng, deb
hisoblaydi. Biroq qisqa muddatli sikllar sabablarining bunday izohi bugungi kunda
ko‘pchilik iqtisodchilarni qoniqtirmaydi.
1
Qarang: Экономическая теория: Учебник. - Изд., испр. и доп. / Под общ. ред. акад. В.И.Видяпина,
А.И.Добрынина, Г.П.Журавлевой, Л.С.Тарасевича. – М.: ИНФРА-М, 2005, 469-б.
